Derealizacja – przyczyny, objawy i leczenie

derealizacja

Zaburzenia psychiczne często wpływają na postrzeganie rzeczywistości przez cierpiącą na nie osobę. Jednak niewiele zaburzeń psychicznych wpływa na nią tak bezpośrednio, jak derealizacja.

Podczas gdy depresja może sprawiać, że rzeczywistość wydaje się bardziej ponura, a schizofrenia powoduje, że ludzie widzą i słyszą rzeczy, których tak naprawdę nie ma – zaburzenie derealizacji może powodować, że ludzie całkowicie kwestionują samą w sobie rzeczywistość.

Derealizacja – co to jest?

czym jest derealizacja

Rozróżnia się dwa specyficzne rodzaje zjawiska potocznie nazywanego „poczuciem nierzeczywistości”. Są to depersonalizacja i derealizacja.

Z depersonalizacją mamy do czynienia, jeżeli czyjeś poczucie nierzeczywistości odnosi się do jego własnej osoby lub na przykład jakiejś części jego ciała.

Odczucia osób cierpiących na depersonalizacje często zostają opisane jako oderwanie od siebie, oglądanie siebie jak w filmie.

Osoby takie nie czują się połączone ze swoim ciałem, umysłem, uczuciami lub wrażeniami. Niektórzy ludzie opisują to jak uczucie bycia robotem, a czasem nie mogą kontrolować nawet mowy lub ruchu.

Derealizacja natomiast ukazuje się jako poczucie nierealności świata zewnętrznego – wydarzających się sytuacji, czy otaczających ludzi.

Często bywa opisywana jako uczucie bycia w filmie lub we śnie oraz, że trzeba się „uszczypnąć, by się upewnić, że to naprawdę się dzieje”.

Epizody derealizacji mogą trwać godzinami, dniami, tygodniami lub nawet miesiącami. Dla niektórych takie epizody stają się przewlekłe, ewoluując w ciągłe uczucie derealizacji.

Kiedy pojawia się derealizacja? Przyczyny derealizacji

przyczyny derealizacji

Derealizacja najczęściej bywa rozumiana jako objaw jakiegoś zaburzenia psychicznego, a nie odrębne zaburzenie.

Przyczyną derealizacji mogą być więc różne stany psychiczne i schorzenia, takie jak:

  • uzależnienia od substancji psychoaktywnych (leki, narkotyki, alkohol),
  • zatrucie substancją halucynogenną,
  • schizofrenia,
  • ataki paniki,
  • przewlekły stres.

Derealizacja bywa także objawem zaburzeń neurologicznych – na przykład padaczki, migreny. Czasem współwystępuje także z zawrotami głowy.

Problemy z diagnozą przysparza fakt, że derealizacja często współwystępuje z innymi schorzeniami, takimi jak zespół stresu pourazowego, depresja, czy napady paniki.

Wszystko o nerwicy lękowej

Co może powodować derealizację?

Ciężki stres, lęk i depresja są częstymi czynnikami powodującymi zaburzenia derealizacji.

Często okazuje się, że ludzie objawiający derealizację doświadczyli w przeszłości silnej traumy (na przykład emocjonalne lub fizyczne znęcanie się, bycie świadkiem przemocy domowej, doświadczenie nieoczekiwanej śmierci bliskiej osoby).

Brak snu lub nadmiernie stymulujące środowisko także może nasilać objawy.

W przypadku zaburzenia derealizacji wymienia się czynniki podwyższające ryzyko:

  • wrodzona skłonność do unikania lub zaprzeczania trudnym sytuacjom; problemy z adaptacją do nowych i trudnych sytuacji,
  • doświadczenie traumatycznego wydarzenia,
  • silny i długotrwały stres,
  • depresja lub zaburzenia lękowe (w szczególności ciężka lub długotrwała depresja lub zaburzenia lękowe z napadami paniki),
  • korzystanie z substancji psychoaktywnych.

Zespół depersonalizacji-derealizacji

jak rozpoznać derealizację

Dużo rzadziej zdarza się sytuacja, w której derealizacja (lub depersonalizacja) gra główne skrzypce i jest traktowana jak osobne zaburzenie nazywane zespołem depersonalizacji-derealizacji.

Według DSM-5 (podręcznika diagnostycznego, z którego korzystają psychiatrzy i psycholodzy) zaburzenie depersonalizacji–dysocjacji zalicza się do ogólnej grupy zaburzeń dysocjacyjnych.

Innymi zaburzeniami dysocjacyjnymiamnezja dysocjacyjna, fuga dysocjacyjna i dysocjacyjne zaburzenie tożsamości.

Charakterystyczną cechą zaburzeń dysocjacyjnych jest zakłócenie spójności pomiędzy świadomością, pamięcią, poczuciem tożsamości lub percepcją.

Zakłócenia mogą być nagłe lub stopniowe, przejściowe lub przewlekłe.

Diagnoza zespołu depersonalizacji-derealizacji

Aby postawić diagnozę psychiatryczną, lekarz najpierw upewni się, że nie ma innych niż psychiczne przyczyn objawów (takich jak przyjmowanie leków lub narkotyków).

Po wykluczeniu innych potencjalnych problemów klinicysta rozważy kryteria z DSM-5. Obejmują one:

  • trwałe lub powtarzające się epizody depersonalizacji, derealizacji lub obu;
  • rozumienie przez osobę, że to, co czuje („oderwanie od rzeczywistości”), nie jest prawdziwe;
  • znaczne cierpienie lub utrudnienie funkcjonowania społecznego lub zawodowego spowodowane objawami derealizacji lub depersonalizacji.
  • wrażenie braku spójności z otoczeniem,
  • brak poczucia upływającego czasu,
  • odczucie jakby w otaczającym świecie było coś sztucznego i nienaturalnego,
  • często powracające rozmyślania egzystencjalne (na przykład zastanawianie się nad sensem świata),
  • czasem pojawia się tak zwana anhedonia, czyli utracenie zdolności do odczuwania przyjemności i radości,
  • pustka w głowie,spadek motywacji i koncentracji,brak zauważania zmian w otoczeniu,
  • postrzeganie otaczającego świata jako mglistego i surrealistycznego lub zniekształconego,
  • derealizacja może także powodować różne objawy fizyczne, w tym ból w klatce piersiowej, niewyraźne widzenie i nudności.
  • odczucie jakby w otaczającym świecie było coś sztucznego i nienaturalnego,
  • często powracające rozmyślania egzystencjalne (na przykład zastanawianie się nad sensem świata).

W przeciwieństwie do zaburzeń psychotycznych, ludzie z zaburzeniami derealizacji wiedzą, że ich doświadczenia oderwania się nie są prawdziwe!

Derealizacja jest stanem świadomości, który powoduje poczucie oddzielenia otoczenia.

Ponieważ krótkie i bardzo sporadyczne momenty takich odczuć są normalne i niegroźne (na przykład z powodu skutków ubocznych leków, narkotyków lub niektórych chorób) – zaburzenie derealizacji jest zwykle diagnozowane tylko wtedy, gdy takie uczucie oderwania się od świata zewnętrznego często powraca, powoduje cierpienie i przeszkadza w normalnym funkcjonowaniu jednostki.

Leczenie derealizacji

leczenie derealizacji

Najbardziej skutecznym sposobem radzenia sobie z derealizacją jest psychoterapia. Istnieje wiele rodzajów terapii i technik leczenia zaburzeń psychicznych.

Jedną z często używanych metod jest terapia poznawczo-behawioralna, która łączy w sobie strategie blokowania ciągłego myślenia o odczuciu, że otoczenie nie jest rzeczywiste, z technikami rozproszenia.

Techniki ”rozpraszające” zmuszają zmysły, by pomagały osobie cierpiącej na derealizację, czuć się bardziej związanym z rzeczywistością – np. słuchanie muzyki, aby zaangażować słuch, lub trzymanie kostki lodu, aby poprzez dotyk czuć się połączonym z doznawaniem zimna.

Inne podejścia, które czasami są przydatne w leczeniu derealizacji, to techniki psychodynamiczne, które koncentrują się na pracy nad konfliktami i negatywnymi uczuciami, od których ludzie mają tendencję do „odrywania się” (co prowadzi do derealizacji).

Nie istnieją leki zatwierdzone specjalnie do zaburzeń derealizacji. Lekarze czasami przepisują leki przeciwlękowe i przeciwdepresyjne, aby złagodzić przykre objawy zaburzenia.

Czy derealizacja mija?

Dzięki ukierunkowanemu, spersonalizowanemu leczeniu niektórzy ludzie całkowicie wychodzą z zaburzeń derealizacji.

Szanse na to są najlepsze, gdy podstawowe przyczyny, które przyczyniły się do stanu derealizacji, mogą być skutecznie rozwiązane.

Zdarza się także, że „pozbycie się” derealizacji przychodzi samo z czasem, bez specjalnego leczenia (jednak nieleczone zaburzenia dysocjacyjne mogą prowadzić do depresji i zaburzeń lękowych).

Więcej o stanach lękowych

Podsumowanie

Derealizacja to stan psychiczny, w którym otaczające środowisko wydaje się mgliste, nierzeczywiste lub odłączone od jednostki.

Derealizacja może być odczuwana w różny sposób przez różnych ludzi. Niektórzy ludzie opisują to jako mglisty stan, w którym szczegóły otoczenia mogą wydawać się rozmyte lub oderwane, inni opisują je jako uczucie życia w filmie lub śnie.

Leczenie derealizacji jest możliwe, mimo że nie istnieją żadne specjalne leki na tę przypadłość (specjaliści czasem stosują na przykład leki przeciwdepresyjne jako wspomaganie psychoterapii).

Sposób leczenia zależy od przyczyn derealizacji – jeśli występuje ona jako objaw innego zaburzenia (na przykład depresji lub schizofrenii), leczenie skupia się na głównym zaburzeniu.

Jak możesz sobie pomóc

Źródła

Najnowsze artykuły