Kryzys wieku średniego

Kryzys wieku średniego: szybkie samochody, młodsze kobiety i nowa fryzura…

Tak kryzys wieku średniego przedstawia popkultura – ale jak wygląda to w rzeczywistości?

Czy kryzys wieku średniego w ogóle istnieje?

A jeśli się pojawi – jak się z nim uporać?

Przełom połowy życia, czyli czym jest kryzys wieku średniego? Definicja

Jako kryzys wieku średniego przyjęło się określać okres w życiu człowieka około 40-50 roku życia.

Uważa się go za moment przełomowy, w którym docierają do nas utracone szanse i zaniedbane marzenia.

Jednak czy taki okres faktycznie istnieje?

Nie każdy przeżywa kryzys wieku średniego. W rzeczywistości badania pokazują, że większość ludzi wcale go nie odczuwa.

Co więcej, niektórzy badacze uważają, że pojęcie kryzysu wieku średniego jest konstruktem społecznym – i że samo przekonanie, że po czterdziestce powinieneś mieć jakiś kryzys, sprawia, że niektórzy ludzie mówią, że faktycznie go doświadczają.

Wśród ludzi, którzy zgłaszają kryzys wieku średniego, możemy zauważyć też różne nieścisłości.

Niektórzy wcale nie przeżywali go w „wieku średnim” tylko znacznie wcześniej lub znacznie później.

Inni przyznają, że kryzys emocjonalny wcale nie był wywołany wiekiem, tylko innym ważnym wydarzeniem – na przykład rozwodem, utratą pracy, utratą bliskiej osoby lub przeprowadzką.

Są jednak i tacy, których faktycznie przytłacza przełom połowy życia.

Taki „prawdziwy” kryzys wieku średniego wiąże się postrzeganiem swojego wieku jako znaczący moment zwrotny w swoim życiu – a co za tym idzie, wiąże się także z przewartościowaniem priorytetów, zmianami w samoocenie oraz wypracowaniem nowego poglądu na to, jak powinna wyglądać reszta życia.

Skąd się bierze kryzys wieku średniego?

Dla wielu ludzi wiek średni to czas, w którym zmieniają się relacje i role.

Niektóre osoby muszą oddać się opiece nad starzejącymi się rodzicami, inni mogą zmagać się z syndromem pustego gniazda, walczyć o odbudowanie swojego małżeństwa lub zmagać się z chorobami.

Dla niektórych wiek średni może być czasem żalu i niezadowolenia z dotychczasowych wyborów.

Również  około wieku średniego proces starzenia staje się bardziej widoczny niż kiedykolwiek. Niektóre osoby mogą odczuć ubytki na zdrowiu, albo widoczny spadek sprawności fizycznej.

Dla niektórych osób wiek średni może być czasem ogromnej refleksji.

Mogą spojrzeć wstecz na swoje lata i zadać sobie pytanie, jak wyglądałoby ich życie, gdyby wybrali inną ścieżkę. Niektórzy mogą żałować, że nie wybrali innej drogi i nie stworzyli życia, o którym kiedyś marzyli.

Dla tych, którzy są zorientowani na cel, może ten czas być przepełniony nie refleksją, lecz działaniem.

Zamiast patrzeć wstecz na minione lata, mogą zacząć walczyć o osiągnięcie większych celów w drugiej połowie swojego życia.

Niezależnie od indywidualnego przypadku, faktycznie wiek średni często jest dla nas czasem przełomów i nawet jeśli nie odczuwasz „kryzysu wieku średniego”, możesz przeżywać inne zmiany związane z tym okresem dojrzałości.

Kiedy zaczyna się kryzys wieku średniego?

Jak sama nazwa wskazuje, kryzys wieku średniego dotyka osoby w okolicach około połowy przewidywanej długości życia – za przełom uważa się granicę 40 lat.

Jednak są osoby, które zgłaszają kryzys wieku średniego wcześniej lub później (nawet do 60 roku życia).

Ile trwa kryzys wieku średniego?

Nie ma ustalonej długości kryzysu wieku średniego.

Wiele osób w ogóle go nie doświadcza, inni mogą nawet przez kilka lat odczuwać stan kryzysu.

Czy kryzys wieku średniego można wyleczyć?

Ponieważ kryzys wieku średniego nie jest klasyfikowany jako zaburzenie, nie ma jednego lekarstwa ani sposobu leczenia.

Mimo to, osoby poszukujące pomocy, mogą ją uzyskać.

Aby złagodzić skutki nastroju, zachowań lub dolegliwości fizycznych związanych z objawami kryzysu wieku średniego i zmienić szkodliwe myśli w zdrowszy sposób myślenia, zaleca się skorzystanie z terapii u licencjonowanego specjalisty zdrowia psychicznego.

Objawy kryzysu wieku średniego

Ponieważ „kryzys wieku średniego” nie jest oficjalną diagnozą, jest to trudna koncepcja do zbadania.

Naukowcy często nie zgadzają się co do tego, co faktycznie stanowi kryzys wieku średniego.

Wiele wyników badań zależy od odpowiedzi poszczególnych osób na pytania dotyczące tego, czy doświadczyły kryzysu wieku średniego.

Oczywiście to, co jedna osoba definiuje jako kryzys, może nie być spójne z tym, co uważa inna osoba.

Chociaż zwykle uważa się, że kryzys wieku średniego wiąże się ze strachem przed śmiercią lub pragnieniem ponownego bycia młodym, emocje doświadczane podczas kryzysu wieku średniego mogą nie różnić się zbytnio od cierpienia, którego ktoś może doświadczyć podczas innego rodzaju kryzysu życiowego.

Kryzys emocjonalny objawia się „wyraźną i nagłą zmianą zachowania”.

Przykłady zmian behawioralnych związanych z kryzysem w wieku średnim mogą obejmować:

• zmiana sposobu dbania o siebie (np. zaniedbywanie higieny),
• zmiany nawyków związanych ze snem,
• utrata lub przyrost masy ciała,
• wyraźne zmiany nastroju, takie jak zwiększona złość, drażliwość, smutek lub niepokój,
• wycofanie się ze zwykłych zajęć lub relacji,
• wahania samooceny, przeformułowywanie opinii o samym sobie,
• dostrzeżenie znaczenia kruchości życia i śmiertelności,
• obawy o zmiany zachodzące w związku z procesem starzenia,
• zmiany w poziomach energii w ciągu dnia.

Kryzys wieku średniego u mężczyzn i u kobiet

Chociaż niektórzy mogą uważać kryzys wieku średniego za problem mężczyzn, zjawisko to zauważają u siebie także kobiety. 

Wiek średni kobiety może być okresem przejściowym, w którym może zmagać się z problemami egzystencjalnymi, zmianami hormonalnymi i fizjologicznymi oraz zmianami w związkach i rolach w życiu rodzinnym.

Pozytywne aspekty kryzysu wieku średniego

Kryzys może być utożsamiany z załamaniem się, ale może też oznaczać moment przełomowy, w którym dokonywane są znaczące zmiany i wybory.

Tak właśnie może być w przypadku kryzysu wieku średniego!

Bycie w wieku średnim ma swoje niezaprzeczalne zalety:

• dobrze wiesz, kim jesteś: nie musisz już eksperymentować, nie próbujesz się określić – tę fazę rozwoju zostawiłeś za sobą w młodości, teraz możesz czuć się ze sobą komfortowo i dobrze się o samego siebie zatroszczyć – wiesz, co lubisz, a czego nie;
• masz doświadczenie życiowe: nie tak łatwo cię omamić, bo swoje już przeżyłeś i wiesz, czego można się po ludziach spodziewać, co pozwala Ci dokonywać naprawdę trafnych wyborów;
• jesteś w ważnych relacjach: to nie liceum, gdy nie wiesz, czy drogi twoje i twoich przyjaciół zaraz się nie rozejdą – prawdopodobnie doskonale wiesz, które relacje w Twoim życiu są ważne i trwałe i na kogo możesz liczyć w trudnych chwilach;
• masz się czym podzielić: nawet jeśli nie zbudowałeś finansowej fortuny, to Twoja życiowa wiedza i wiele lat doświadczeń nadają Ci niezaprzeczalną wartość, którą możesz dzielić się z innymi.

Osiągnięcie około połowy swojego życia to doskonały czas na refleksję i dobry moment na wprowadzenie od dawna pożądanych zmian. Ale zmiany nie muszą oznaczać nic złego.

Zmiana ścieżki kariery, uwolnienie się z unieszczęśliwiającego związku, rozpoczęcie nowego hobby – kiedy, jeśli nie teraz jesteś w stanie lepiej określić i osiągnąć to, czego ci brakuje?

Kryzys wieku średniego może być najważniejszą pozytywną zmianą Twojego życia, jeśli tylko podejdziesz do niego z otwartym umysłem i pozytywnym nastawieniem.

Jak sobie radzić z kryzysem wieku średniego? Praktyczne wskazówki

Czujesz się w dołku związanym ze swoim wiekiem?

Masz wrażenie zmarnowanego czasu?

Chcesz dokonać jakichś zmian?

Nie martw się.

Podobnie jak z każdym innym kryzysem emocjonalnym, także z kryzysem wieku średniego można się uporać.

Poniżej znajdziesz kilka rad, które mogą Ci w tym pomóc.

Zauważ i zaakceptuj zmiany

Pewne zmiany są nieuniknione – jak chociażby starzenie się ciała – a pogodzenie się z tymi zmianami jest ważnym elementem odnalezienia satysfakcji w średnim wieku.

Adaptacyjne podejście do życia pomoże ci dostosować się do zmian i pielęgnować odporność emocjonalną.

Nazwij i uwolnij swoje emocje

Tłumienie emocji może prowadzić do niezdrowych strategii radzenia sobie i (paradoksalnie) zwiększać stres i niezadowolenie.

Zamiast ukrywać swoje uczucia, znajdź sposoby, aby je przepracować. Każdy potrzebuje czegoś nieco innego, ale na początek możesz spróbować:

• porozmawiać z przyjacielem,
• skorzystać z wizyty u psychoterapeuty,
• nauczyć się technik relaksacyjnych,
• znaleźć odprężające hobby,
• oddać się jakiejś formie tworzenia (np. pisać, malować, grać, czy szydełkować).

Znajdź okoliczności, na które masz wpływ

Zidentyfikuj i zaakceptuj okoliczności, na które nie masz wpływu – i zastanów się, jak możesz zmienić to, na co masz wpływ. 

Jeśli czujesz się zestresowany jakąś sytuacją, zastanów się, czy możesz coś zrobić, aby to zmienić.

Zaakceptuj swoje ograniczenia i postaraj się skupić na rzeczach, na które masz wpływ. 

Na przykład, zamiast zamartwiać się nad faktem, że twoje dzieci są niezależne i zakładają własne rodziny, zastanów się, jak jeszcze możesz zaspokoić swoje potrzeby bliskości z innymi.

Zamiast opłakiwać ograniczenia swojego ciała, zastanów się jakie zmiany wprowadzić, aby czuć się trochę lepiej.

Spróbuj czegoś nowego

Poeksperymentuj z nowymi doświadczeniami.

Może być to na przykład nowe hobby, sport, poznanie nowych ludzi, nauczenie się nowej umiejętności czy odwiedzenie nowych miejsc (daleko w świecie lub zupełnie pod nosem – we własnym mieście).

Świetnym rozwiązaniem dla niektórych okazuje się także wolontariat, który nie tylko poszerza horyzonty i oferuje nowe doświadczenia, ale daje także poczucie sensu, spełnienia i pozwala poczuć się naprawdę potrzebnym.

Pamiętaj, że wolontariat to nie tylko opiekowanie się ludźmi u kresu życia – jest mnóstwo form pomocy, w których możesz się sprawdzić w zgodzie ze swoimi zainteresowaniami.

Zadbaj o relacje

Specjaliści zdrowia psychicznego zgadzają się co do tego, że więzi społeczne są kluczowe dla zachowania dobrego zdrowia psychicznego.

Posiadanie ludzi, z którymi możesz dzielić dobre chwile, z którymi możesz szczerze porozmawiać i na których możesz liczyć, ma ogromne znaczenie w twoim życiu.

Kryzys wieku średniego może wiązać się z poczuciem osamotnienia.

Pomocne może być skupienie się na relacjach – nie musisz w tym celu planować wielkiego wydarzenia, wystarczą drobne gesty, jak wysłanie smsa do siostry, telefon z życzeniami noworocznymi do przyjaciela, czy szybka kawa ze znajomymi z pracy.

Niestety, kryzys wieku średniego to czasem także problemy małżeńskie.

Rozwody, romanse, czy po prostu ochłodzenie uczuć romantycznych i seksualnych to wręcz stereotypowe objawy tego czasu.

Oczywiście rozpad związków nie jest nieuniknioną częścią wieku średniego.

Wręcz przeciwnie – możesz wykorzystać ten przełomowy moment w życiu na zastanowienie się, czego chcesz od siebie, swojego życia i swojego partnera.

Jeśli nadal jest między wami miłość, może to być świetny moment, aby znaleźć nowe sposoby na wspólne dojrzałe życie.

Jak radzić sobie z samotnością

Przyznaj sobie priorytet

Wiek średni prawdopodobnie przyniesie zmiany w twoim ciele, nawykach związanych ze snem i relacjach z jedzeniem.

Być może masz trudności z zasypianiem lub bieganiem w tym samym tempie.

Zamiast zniechęcać się tymi zmianami, ważne jest, aby poświęcić trochę więcej czasu na rozwijanie i utrzymywanie zdrowych nawyków.

Jeśli nigdy nie byłeś osobą bardzo aktywną, zacznij powoli i stopniowo zwiększaj intensywność swoich treningów.

Jeśli byłeś w przeszłości bardzo aktywny, pamiętaj o ustaleniu realistycznych celów i oczekiwań.

Nie popadaj w nawyk porównywania swoich obecnych umiejętności z umiejętnościami z przeszłości.

Zamiast tego skup się na czerpaniu korzyści z ćwiczeń.

Wkraczając w wiek średni, ważniejsze niż kiedykolwiek jest zastąpienie złych nawyków żywieniowych zdrowszymi alternatywami. Uważaj na swój stosunek do jedzenia.

Nawet dorośli w średnim wieku mogą borykać się z problemami, takimi jak zaburzenia odżywiania.

Warunki zdrowotne, zmiany hormonalne i codzienne stresory mogą utrudniać uzyskanie zalecanych siedmiu do dziewięciu godzin snu każdej nocy – zadbaj o odpowiednią higienę snu.

Jak pomóc komuś, kto przechodzi kryzys wieku średniego?

Jeśli podejrzewasz, że przyjaciel lub członek rodziny może przeżywać kryzys wieku średniego, możesz zrobić kilka rzeczy, aby go wesprzeć:

• bądź dobrym słuchaczem: pozwól bliskiej osobie mówić o swoim nieszczęściu, słuchaj w sposób nieoceniający;
• wyraź swój niepokój: unikaj mówienia: „Wygląda na to, że przechodzisz kryzys wieku średniego”. Zamiast tego zadawaj pytania, które nie zawstydzają ani nie obwiniają. Powiedz na przykład: „Mam wrażenie, że jesteś przybity. Wszystko u ciebie okej?”
• zaproponuj pomoc specjalisty: zachęć bliską Ci osobę, aby porozmawiała z lekarzem. Pamiętaj, że zmiany, które widzisz, mogą mieć poważne podłoże medyczne lub na przykład być pierwszymi symptomami depresji lub demencji.
• uzyskaj pomoc dla siebie: Jeśli bliska Ci osoba odmawia szukania pomocy, poszukaj pomocy dla siebie. Rozmowa ze specjalistą ds. zdrowia psychicznego może pomóc w opracowaniu planu, który pozwoli ci wspierać drugą osobę, jednocześnie wyznaczając sobie zdrowe granice.

Podsumowanie

Kryzys wieku średniego definiuje się jako okres kryzysu emocjonalnego w średnim wieku, około 40-60 lat, charakteryzujący się silnym pragnieniem zmiany. 

Podczas zmiany same w sobie są nieuniknioną częścią ludzkiego doświadczenia, wiek średni może przynieść nową perspektywę w życiu, w tym rosnącą świadomość śmiertelności.

Kryteria kryzysu wieku średniego nie są dobrze zdefiniowane i mogą się różnić w zależności od osoby, ale często są one naznaczone silnymi uczuciami, niezdrowymi umiejętnościami radzenia sobie i widocznymi zmianami w zachowaniu.

Zrozumienie, czym jest kryzys wieku średniego, jak zidentyfikować oznaki i objawy oraz jakie są dostępne metody leczenia, jest ważne dla wyjścia z kryzysu wieku średniego (lub wspierania w tym czasie ukochanej osoby) i umożliwienia, aby wiek średni był czasem zdrowego i pełnego satysfakcji życia.

Źródła

• Jarecka, K. (2016). Zmiany hormonalne u kobiet w wieku średnim a ich funkcjonowanie psychospołeczne. Psychologiczne Zeszyty Naukowe, (2), 51-66.
• Miś, Ł. (2000). Ery i fazy rozwoju w życiu człowieka dorosłego w ujęciu Daniela J. Levinsona.
• Gawroński, A. (2015). Etapy rozwojowe człowieka dorosłego z wyszczególnieniem okresu starości. Zeszyty Naukowe WSHE, 60.
• Infurna, F. J., Gerstorf, D., & Lachman, M. E. (2020). Midlife in the 2020s: Opportunities and challenges. The American psychologist, 75(4), 470–485.
• Lachman, M. E., Teshale, S., & Agrigoroaei, S. (2015). Midlife as a Pivotal Period in the Life Course: Balancing Growth and Decline at the Crossroads of Youth and Old Age. International journal of behavioral development, 39(1), 20–31.