Zwykły „dołek”, czy potencjalnie śmiertelna choroba? Jesienna chandra, a może poważne zaburzenie?
Depresja jest drugim (po zaburzeniach lękowych) najczęściej występującym zaburzeniem psychicznym w Unii Europejskiej.
Leczenie depresji bywa pomijane, a samo zaburzenie nie jest traktowane dość poważnie. Nieleczona depresja nie tylko zatruwa codzienność, ale może prowadzić do poważnych chorób, a nawet zachowań samobójczych.
W Polsce na depresję choruje około miliona osób. Dowiedz się, jak wygląda proces leczenia depresji.
Depresja niejedno ma imię – czyli jak wygląda człowiek z depresją?
To, co popularnie nazywamy „depresją”, dla specjalisty od zdrowia psychicznego jest kategorią bardzo szeroką. Choć wszystkie zaburzenia depresyjne mają wspólne cechy, to odróżniają je szczegóły – które wpływają na przebieg, konkretne objawy i leczenie zaburzenia.
Dezorganizujące zaburzenie regulacji nastroju charakteryzuje się w szczególności wybuchami gniewu – prowadzącymi niejednokrotnie do agresji (słownej i fizycznej). Występuje tu niezwykle duża drażliwość i podatność na frustrację. To zaburzenie występuje u około 2-5% dzieci.
Epizod dużej depresji to coś, co zwykle mamy na myśli, gdy mówimy o „klasycznej” depresji. Więcej o objawach tego zaburzenia przeczytasz niżej.
Dystymia jest depresją o mniejszym nasileniu, za to utrzymująca się przez okres co najmniej dwóch lat.
Zaburzenia depresyjne mogą też zostać wywołane stanem medycznym lub przyjmowanymi substancjami. Objawy mogą wywoływać na przykład dysfunkcje mózgu, brak równowagi hormonalnej, czy toksyczne substancje.
Objawy depresji – czyli kiedy smutek staje się chorobą
Problemem może okazać się już odróżnienie potencjalnej depresji od zwykłego smutku. W końcu skąd mamy wiedzieć, czy brak słońca wywołał jesienną chandrę, czy rozpoczyna się epizod poważnego zaburzenia?
Smutek to emocja naturalnie występująca w życiu każdego z nas.
Smutek nie jest ani dobry, ani zły. Przykre przeżycia, utrata kogoś lub czegoś, a nawet obniżony nastrój z powodu kiepskiej pogody to normalne elementy zdrowego życia.
Czasem jednak smutek może stać się problemem i objawem zaburzenia depresyjnego. Jak rozpoznać przekroczenie „zdrowej” granicy smutku?
- Czas trwania. Smutek zwykle trwa niedługo (kilka godzin, czasem dni), w przypadku depresji stan obniżonego nastroju utrzymuje się tygodniami, miesiącami, a nawet latami.
- Dodatkowe objawy. W depresji smutek praktycznie nigdy nie jest jedynym objawem – dołącza do niego jeden lub kilka innych symptomów, w tym na przykład zmiana apetytu, bezsenność lub nadmierna senność, lęk, poczucie winy, pesymizm.
- Reaktywność. O ile osobę smutną zwykle można pocieszyć lub odciągnąć jej myśli od przyczyny smutku (przynosząc przynajmniej częściową ulgę), to osoba w depresji jest bardzo oporna na pocieszanie (które może dodatkowo pogłębiać poczucie niezrozumienia).
- Nasilenie. Smutek depresyjny jest zwykle głębszy i silniejszy, a nawet może prowadzić do niechęci do życia lub myśli samobójczych.
- Przyczyna. „Zdrowy” smutek wynika zwykle z konkretnego powodu lub jest wywołany sytuacją, natomiast w przypadku depresji może być trudno określić konkretną przyczynę lub jest to traumatyczne przeżycie (takie jak utrata bliskiej osoby, czy rozwód).
- Wpływ na życie. Depresja utrudnia codzienne funkcjonowanie, a nawet wykonywanie zwykłych obowiązków, „zwykły” smutek nie zaburza w takim stopniu zdolności do zarządzania swoim życiem.
Leczenie depresji – metody
W leczeniu depresji istnieją trzy główne metody działania. Zazwyczaj kompleksowe leczenie obejmuje połączenie wszystkich trzech podejść. Są to:
- psychoterapia,
- leki przeciwdepresyjne,
- zmiany w stylu życia.
Każdy z tych trzech elementów odnosi się do różnych aspektów zaburzenia.
Leki przeciwdepresyjne
Depresja zmienia funkcjonowanie neuroprzekaźników, co może zostać złagodzone przez odpowiednio dobrane leki.
O włączeniu leków decyduje lekarz, który dobiera odpowiedni środek i jego dawkowanie. Zwykle działanie leków zaczyna być odczuwalne po kilku tygodniach regularnego przyjmowania.
Znane są także przypadki depresji lekoopornej – w której psychiatra po zdiagnozowaniu depresji przepisał leczenie farmakologiczne, na które pacjent nie reaguje (nawet mimo próby zmiany leku na inny). Powodem takiej sytuacji może być równoczesne występowanie innej choroby.
Psychoterapia w depresji
Uregulowanie emocji lekami daje pacjentowi możliwość podjęcia leczenia podczas psychoterapii, gdzie przepracowywane są traumy, lokalizowane i przeformułowywane są dotychczasowe style myślenia, a także zdobywane są nowe umiejętności radzenia sobie i regulowania własnych emocji.
Szczególnie skutecznym rodzajem w przypadku zaburzeń depresyjnych jest terapia poznawczo-behawioralna – o której możesz przeczytać tutaj.
Zmiany w stylu życia jako antidotum na depresję
Edukacja przeprowadzana podczas psychoterapii prowadzi do zmian w stylu życia – to one są kluczowym elementem zdrowienia, dzięki któremu można uporać się ze źródłem złego samopoczucia, podtrzymać efekty leczenia i zapobiec nawrotom zaburzenia.
Wśród najważniejszych elementów zdrowego życia, które mają wpływ na złagodzenie, leczenie i zapobieganie nawrotom depresji znajdziemy:
- sen – regularny, dobrej jakości i w odpowiedniej ilości – poradnik na temat higieny snu znajdziesz tutaj,
- dieta – odżywcza, zapewniająca organizmowi i umysłowi siłę do działania; istotna jest także regularność posiłków i wykluczenie lub ograniczenie napojów i pokarmów wpływających negatywnie na objawy depresji (np. nadmiar kawy, alkohol, nadmiar przetworzonych pokarmów i cukrów),
- aktywność fizyczna – osobom w depresji zaleca się stopniowe wprowadzanie przynajmniej minimalnej aktywności fizycznej, można zacząć na przykład od regularnych spacerów na świeżym powietrzu lub poszukać rodzaju ćwiczeń, które sprawiają przyjemność,
- kontakt z innymi ludźmi – silna grupa wsparcia to ważny element zdrowego życia, warto więc zadbać o relację i skorzystać z pomocy, którą oferują najbliżsi,
- poszukiwanie przyjemności – skuteczną bronią w walce z depresją jest zasób zajęć, które są przyjemne i pozwalają „oderwać się” od nieprzyjemnych symptomów; dla każdego lista takich czynności będzie inna – jedni wolą aktywności bardziej dynamiczne (jak taniec, bieganie, czy słuchanie głośno muzyki), a inni wolą wyciszyć się (np. poprzez czytanie, robótki ręczne czy zajęcia artystyczne).
Jednym z elementów wsparcia leczenia depresji może być też skorzystanie z leczniczej mocy naturalnych ziół. Pamiętaj jednak, by skonsultować ich wprowadzenie z lekarzem, ponieważ zioła mogą wchodzić w interakcje z niektórymi lekami.
Kiedy zgłosić się do lekarza?
Ogólna zasada w przypadku chorób i zaburzeń jest prosta – im wcześniej diagnoza zostanie trafnie postawiona i rozpocznie się leczenie, tym większe szanse na szybsze i skuteczniejsze zdrowienie.
Jeżeli czujesz, że Twój smutek nie jest „normalny” – już na tym etapie warto skonsultować się ze specjalistą. Niektórym osobom kilka spotkań z terapeutą i wprowadzenie drobnych zmian w codzienności pozwala uniknąć rozwoju dużego epizodu depresji.
Najczęstsze pytania o leczenie depresji
Chcesz podjąć leczenie depresji, ale coś Cię hamuje? A może wahasz się, czy psychoterapia to dobry wybór? Zobacz odpowiedzi na najczęstsze pytania o depresję!
Czy z depresji można wyjść samemu?
Leczenie depresji to proces skomplikowany – i niestety, dość długi. Obecność specjalisty, który czuwa nad osobą w depresji, jest niezwykle ważna.
Depresja obniża nastrój, ale także motywację i poczucie sensu. Trudno wyobrazić sobie, żeby osoba z tymi objawami była w stanie zupełnie samodzielnie podjąć decyzję o zmianie i znaleźć w sobie siłę, energię i motywację do podjęcia działania. Co więcej, wiele osób nie ma także wiedzy pozwalającej na bezpieczne okiełznanie depresji.
Należy jednak pamiętać, że samodzielnie podejmowane działania są kluczowe. Po prostu przynoszą najlepszy i najtrwalszy efekt, gdy są uzupełnieniem profesjonalnej diagnozy i pomocy specjalisty.
Jak wygląda proces wychodzenia z depresji?
Wychodzenie z depresji nie jest proste – to kręta droga, w której nieraz poczujesz, że wykonujesz kilka kroków w tył. To zupełnie normalne!
Psychika ludzka jest bardzo wrażliwa. Będziesz mieć dni lepsze i dni gorsze. Ważne jest, aby gorszy moment nie spowodował do zaniechania leczenia.
Najbardziej intensywna jest pierwsza faza leczenia – pierwsze spotkanie z terapeutą, być może wprowadzenie leków. Wtedy odczuwasz najsilniej objawy depresji, ale czujesz też największe zmiany i poprawę.
Gdy przyjdzie poprawa, możesz poczuć pokusę odstawienia leczenia (w końcu „już Ci lepiej”).
To byłby błąd!
Bardzo ważne jest, aby utrwalić efekty leczenia i ustabilizować Twój stan. Odchodzenie od leków, czy kończenie terapii powinno się odbywać stopniowo i pod okiem specjalisty.
Ostatni etap to już nie samo leczenie, a zapobieganie nawrotom. Warto nie odchodzić od zdrowych zmian wprowadzonych w czasie terapii, ponieważ to one staną się Twoją tarczą, gdy przyjdzie kryzys potencjalnie grożący nawrotem depresji.
Ile trwa leczenie depresji?
Czas leczenia depresji jest nieokreślony – najczęściej zajmuje kilka tygodni lub miesięcy.
Czas i skuteczność leczenia to sprawa indywidualna zależna od wielu czynników, w tym:
- przebiegu depresji (rodzaju i nasilenia objawów),
- czasu diagnozy (jak szybko zaburzenie zostało rozpoznane),
- nawyków i stylu życia danej osoby,
- chęci leczenia i wprowadzania zmian,
- wsparcia społecznego danej osoby (czy ma rodzinę lub przyjaciół, którzy wspierają leczenie),
- współwystępujących chorób,
- cech osobowości,
- kontekstu sytuacji (np. inaczej będzie wychodzić z depresji osoba dorosła po traumie utraty małżonka, a inaczej nastolatek wychowujący się w niewspierającej rodzinie).
Ile kosztuje leczenie depresji?
Leczenie depresji może być darmowe – możliwe jest uzyskanie porady psychiatrycznej oraz spotkań terapeutycznych w ramach NFZ. Leki przeciwdepresyjne są często także częściowo refundowane.
Jeżeli zdecydujesz się na skorzystanie z prywatnej praktyki psychoterapeutycznej, koszt pojedynczej wizyty w zależności od miasta i specjalisty zaczyna się od kwoty około 100 zł.
Jak wygląda psychoterapia?
Wbrew popularnemu stereotypowi, na psychoterapii nie musisz kłaść się na kozetce i na zawołanie opowiadać o swoich najgłębszych traumach i lękach.
Psychoterapia zwykle wygląda jak rozmowa. Stopniowo budujesz relację terapeutyczną i budujesz zaufanie. Na psychoterapii Twoje granice powinny być zawsze uszanowane – nie będziesz zmuszany do odpowiadania na pytania, na które nie chcesz lub nie jesteś gotowy odpowiadać.
Nasz przewodnik po psychoterapii możesz przeczytać tutaj.
Czy można wyleczyć depresję bez leków?
Tak, zdarza się, że wprowadzenie leków nie jest konieczne.
Jeżeli jednak psychiatra podejmie decyzję o wprowadzeniu leków do leczenia – prawdopodobnie ma ku temu solidne podstawy. Pamiętaj, że leki mogą bardzo skutecznie wspomóc leczenie i ustabilizować Twój stan, dzięki czemu będziesz w stanie pełniej uczestniczyć w psychoterapii i wprowadzać zmiany do stylu życia.
Leki są dobierane i wprowadzane w taki sposób, aby zminimalizować ich negatywne skutki. Jeżeli po lekach przeciwdepresyjnych lub przeciwlękowych nie czujesz się dobrze – poinformuj o tym swojego lekarza.
Czy depresja występuje tylko u kobiet?
Choć kiedyś depresję uważano za typowo kobiece zaburzenie, to odsetek mężczyzn dotkniętych tym problemem jest niewiele niższy, niż odsetek kobiet. Depresja to problem niezależny od wieku i płci.
Podsumowanie
Depresja, choć wciąż bywa stygmatyzowana jako oznaka słabości, w rzeczywistości jest podstępnym zaburzeniem, które nieleczone poprowadzić może nawet to utraty chęci życia.
W Polsce około miliona osób doświadcza epizodu depresyjnego. Nie bagatelizuj objawów tego zaburzenia – zgłoś się do specjalisty, stopniowo wprowadzaj zmiany w stylu życia, a szybciej niż Ci się wydaje, zaczniesz zauważać poprawę. Twoje szczęście jest ważne – nie odkładaj dobrego życia na później.
Jeżeli chcesz pomóc bliskiej osobie w leczeniu depresji – zajrzyj do tego artykułu.
Źródła
- Narodowy Fundusz Zdrowia (2020), NFZ o zdrowiu. Depresja
- Nitka-Siemińska, A., Siemiński, M., Wichowicz, H., & Nyka, W. M. (2005). Dystymia. Psychiatria, 2(1), 40-43.
- Samochowiec, J., Dudek, D., Kucharska-Mazur, J., Murawiec, S., Rymaszewska, J., Cubała, W. J., … & Gałecki, P. (2021). Leczenie farmakologiczne epizodu depresji i zaburzeń depresyjnych nawracających–wytyczne Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego i Konsultanta Krajowego ds. Psychiatrii Dorosłych. Psychiatrii Dorosłych. Psychiatr. Pol, 55(2), 235-259.
- Wichniak, A., & Szmyd, J. (2019). Leczenie depresji poprzez normalizację zaburzonego rytmu snu i czuwania.
- Gałecki, P., & Bliźniewska-Kowalska, K. M. (2019). Depresja oporna na leczenie–zalecenia Konsultanta Krajowego w dziedzinie psychiatrii. Psychiatria Polska, (158).
