Lęk przed bliskością – przyczyny, objawy, leczenie

Lęk przed bliskością ma różne oblicza.

Ludzie, którzy go doświadczają, zazwyczaj nie chcą unikać bliskości, a nawet mogą jej pragnąć, ale często odpychają innych, a nawet sabotują własne związki.

Zdolność do osiągnięcia bliskości odnosi się do zdolności do autentycznego dzielenia się swoim prawdziwym ja z inną osobą, dzielenia swoich myśli i problemów.

Niektórzy dzielą bliskość na różne rodzaje intymności, a lęk przed nią może obejmować jeden lub więcej z nich w różnym stopniu. Bliskość można dzielić na przykład na emocjonalną, seksualną i intelektualną.

Czym jest lęk przed bliskością?

Lęk przed bliskością sprowadza się do dwóch głównych obaw:

• pierwsza to zatracenie samego siebie w związku,
• druga to po prostu lęk przed stratą partnera

Oba te lęki składowe, choć różnią się od siebie, mogą powodować zachowania, które na przemian przyciągają partnera, a następnie odrzucają go.

Strach przed bliskością może pojawić się w ramach szerszego zaburzenia, jaką jest fobia społeczna. Ponadto niektóre specyficzne fobie, takie jak strach przed dotykiem, mogą pojawić się w ramach lęku przed bliskością.

Czasem ludzie mogą czuć się swobodnie w luźnych sytuacjach społecznych, licząc swoich znajomych i „przyjaciół” z mediów społecznościowych w setkach, jednocześnie nie mając żadnych bliskich relacji.

Dlatego lęk przed bliskością może być trudny do wykrycia, bo ludzie chowają się za telefonami i mediami społecznościowymi.

Przyczyny lęku przed bliskością

Przyczyn, tworzących ryzyko związane z lękiem przed bliskością, często należy szukać w przeżyciach z dzieciństwa.

Do doświadczeń, które mogą powodować lęki, można zaliczyć:

• przemoc słowną
• przemoc fizyczną
• wykorzystywanie seksualne
• zaniedbanie emocjonalne (opiekunowie są obecni w życiu dziecka, ale nie są emocjonalnie dostępni, dziecko nie może na nich polegać)
• utrata rodzica (przez śmierć lub rozwód)
• choroba rodzica (może skutkować poczuciem, że nie można polegać na nikim innym, jak tylko na sobie, zwłaszcza gdy wiąże się to z odwróceniem ról lub koniecznością „odgrywania roli rodziców” i opieki nad młodszym rodzeństwem)
• choroba psychiczna opiekunów (na przykład rodzic z osobowością narcystyczną)
• nadużywanie przez opiekunów substancji psychoaktywnych.

Na lęk przed bliskością w dorosłym życiu szczególnie narażone są osoby nauczone w dzieciństwie nieufności wobec obcych, osoby, które przeżyły epizod depresji i takie, które doświadczyły gwałtu.

Należy pamiętać, że nie tylko relacje z rodzicami mogą powodować lęk przed bliskością. Także inne ważne osoby w życiu dziecka, które dopuszczą się szkodliwych zachowań wobec niego, mogą powodować takie problemy (np. nauczyciele, dalsi krewni, a nawet rówieśnicy).

Poza szczególnie ważnym okresem dzieciństwa ważne są także doświadczenia z okresu dojrzewania, a nawet dorosłości.

Objawy lęku przed bliskością

Strach przed intymnością może się rozegrać na wiele różnych sposobów, a dotyczyć może różnych typów związków – w tym romantycznych, przyjacielskich, rodzinnych i całkowicie platonicznych.

Ważne jest, by zauważyć, że przejawy strachu przed bliskością często można interpretować jako przeciwieństwo tego, co osoba stara się osiągnąć w związku.

Ktoś może silnie pragnąć bliskich związków, ale ich strach skłania do robienia takich rzeczy, które powodują problemy w ich podtrzymywaniu.

Działania sabotujące relacje są zazwyczaj najbardziej widoczne, gdy dana relacja jest szczególnie ceniona przez daną osobę.

Poniżej prezentujemy listę niektórych z zachowań charakterystycznych dla osób borykających się z lękiem przed bliskością.

• Wchodzenie w częste i krótkoterminowe relacje z innymi. Jednak, gdy związek staje się coraz bliższy – zaczyna się rozpadać. Zamiast budować intymność, relacja zostaje w jakiś sposób zakończona i zastąpiona kolejną, bardziej powierzchowną relacją.

• Przesadny perfekcjonizm. U podstaw lęku przed bliskością często leży poczucie, że człowiek nie zasługuje na to, by być kochanym i wspieranym. Prowadzi to do niezdrowej potrzeby bycia „doskonałym”, aby zasłużyć na wsparcie. Może to przybierać różne formy, na przykład pracoholizmu.

• Trudności z wyrażaniem potrzeb. Może to wynikać również z poczucia niezasłużonego wsparcia innych. Partner nie jest w stanie „czytać w myślach”, więc niewyrażone potrzeby pozostają niespełnione, co potwierdza odczucia osoby, która uważa, że jest niegodna ich spełnienia. W ten sposób tworzy się błędne koło.

• Sabotowanie relacji. Ludzie, którzy boją się bliskości, mogą sabotować relacje na wiele sposobów. Przykładem są bardzo krytyczna oceny partnera, podejrzliwość wobec niego, oskarżanie o niewierność, itp.

• Trudności z kontaktem fizycznym. Może objawiać się dwojako – z jednej strony osoba może całkowicie uniknąć kontaktu fizycznego, z drugiej zaś może wydawać się, że ma stałą, nieprzerwaną potrzebę kontaktu fizycznego.

Jak poradzić sobie z lękiem przed bliskością?

Niezależnie od tego, czy skorzystasz z pomocy specjalisty, czy nie, będziesz musiał wykonać pewną pracę, aby pokonać lęk przed bliskością. Tylko ty możesz tego dokonać.

W dużej mierze sprowadza się to do stawienia czoła negatywnym postawom wobec siebie. Może to wymagać czasu, chęci i wysiłku, ale pamiętaj, że to droga do lepszego, szczęśliwszego i spokojniejszego życia.

Psychoterapia

W niektórych przypadkach nie obejdzie się bez profesjonalisty, zwłaszcza jeśli lęk przed bliskością jest zakorzeniony w skomplikowanych wydarzeniach z przeszłości. Wybierz starannie terapeutę, nawet jeśli miałoby to wymagać kilku prób.

Wiele osób, które obawiają się bliskości, doświadcza również depresji, nadużywania substancji psychoaktywnych i innych zaburzeń lękowych. Terapeuta może pomóc kompleksowo w tych problemach, pomagając osiągnąć lepszą jakość życia.

Zrozumienie siebie

Ważne jest, aby uświadomić sobie fakt, że nie ma żadnych gwarancji w życiu ani w relacjach międzyludzkich. Ćwiczenie odwagi może pomóc nawiązywać relacje, a rozwijanie pozytywnych doświadczeń w relacjach może zmniejszyć strach przed ich zacieśnianiem.

Aby skutecznie walczyć ze strachem przed bliskością z innymi, musisz najpierw czuć się dobrze ze sobą. Jeśli naprawdę zaakceptujesz swoją wartość, to zrozumiesz, że nawet odrzucenie nie jest tak straszne, jak mogłoby się wydawać.

Nauczysz się stawiać granice, aby uniknąć całkowitego oddania w związku i poradzić sobie z ewentualnym porzuceniem, jeśli się pojawi. Pamiętaj, że pokonywanie lęku przed bliskością nie następuje z dnia na dzień.

Spójrz w przeszłość

Oczywiste jest, że nikt nie chce myśleć negatywnie o rodzicach. Warto jednak spróbować uczciwie ocenić swoje relacje z dzieciństwa. Jeśli akurat miałeś zaniedbującego rodzica, zrozumienie że nie jest to jedyny model relacji, może pomóc ci pojąć, jakie inne, pozytywne związki można budować.

Jak poradzić sobie z lękiem przed bliskością partnera

Jeśli to twoja ukochana osoba boryka się z lękiem przed bliskością, przede wszystkim musisz ćwiczyć cierpliwość. Niepowodzenia są normalne i należy się ich spodziewać. Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa jest najważniejsze, aby partner mógł zacząć się otwierać.

Staraj się nie reagować gniewem, jeśli twój bliski próbuje cię odepchnąć. Może wcale nie chcieć cię odrzucić, a jedynie obawiać się Twojego odrzucenia.