Nerwica lękowa – leki, na które trzeba uważać

Jeśli przyczyną Twoich cierpień jest nerwica lękowa – leki są jedną z opcji pomocy.

Nie jest to metoda optymalna ani docelowa, ale w niektórych przypadków po prostu konieczna, warto więc mieć ogólne rozeznanie w lekach stosowanych w nerwicy lękowej.

Najpierw krótko przedstawię najważniejsze grupy leków a później skupię się na substancjach, w stosunku do których, należy zachować zdwojoną ostrożność.

Uwaga: pamiętaj żeby nigdy nie przyjmować leków bez konsultacji z lekarzem. Tylko lekarz jest kompetentną osobą do decydowania o doborze i dawkowaniu leków. Twoja świadomość jest istotna i należy się orientować w dostępnych lekach, ale zaufaj swojmu lekarzowi!

Leczenie nerwic – leki, które są skuteczne

Inhibitory wychwytu zrotnego serotoniny (SSRI)

Obecnie w leczeniu nerwic stosuje się przede wszystkim selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Leki te należą do grupy preparatów o działaniu antydepresyjnym, ale okazały się również skuteczne w leczeniu zaburzeń lękowych.

Serotonina to związek chemiczny należący do neuroprzekaźników. Jest to substancja, które znajdują się pomiędzy komórkami nerwowymi. Odpowiedni poziom neuroprzekaźników zapewnia sprawną pracę całego układu nerwowego, a także wszystkich organów, do których przekazywane są informacje z układu nerwowego (na przykład gruczołów dokrewnych, które są odpowiedzialne za wydzielanie hormonów).

Działanie leków SSRI polega na hamowaniu naturalnego mechanizmu, który przebiega na styku komórek nerwowych – wychwytu zwrotnego. Ten mechanizm pozwala na odzyskanie serotoniny i ponowne jej wykorzystanie. Zahamowanie wychwytu sprawia, że pozostaje ona pomiędzy komórkami nerwowymi.

Dzięki temu serotonina może działać dłużej, a neurony pozostają nadal aktywne. To z kolei sprawia, że hamowane jest pobudzenie tych obszarów układu nerwowego, które odpowiadają za objawy lęku.

Innymi słowy leki i upraszając sprawę: leki te działają w ten sposób, że blokują naturalny mechanizm „oszczędzania” serotoniny, dzięki temu działa ona dłużej.

Leki SSRI zarejestrowane w Polsce to: citalopram, escitalopram, fluoksetyna, paroksetyna, fluwoksamina i sertralina.

Więcej o objawach nerwicy

SSNRI

Podobnie do leków SSRI działa wenlafaksyna.

Lek ten hamuje nie tylko wychwyt zwrotny serotoniny, ale też innego neuroprzekaźnika – noradrenaliny. Należy do grupy leków SSNRI (czasem nazywanych SNRI, co oznacza serotonin norepinephrine reuptake inhibitor, czyli inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny), podobnie jak: deswenlafaksyna, milnacipran, duloksetyna, klowoksamina, bicifidyna.

Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD)

Od ponad 50 lat w leczeniu nerwic stosuje się także trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD). Ich przedstawiciele to imipramina, klomipramina, doksepina, opipramol. Mechanizm działania TLPD nie został jeszcze do końca wyjaśniony, ale uważa się, że polega on (podobnie jak w lekach wcześniej omówionych), na blokowaniu wychwytu zwrotnego neuroprzekaźników (serotoniny, noradrenaliny oraz dopaminy).

Niestety, środki te nie są doskonałe i mają szereg wad, o których warto wiedzieć.

Leki przeciwdepresyjne stosowane w leczeniu nerwic i ich wady

Przede wszystkim leki przeciwdepresyjne mają opóźnione działanie.

Trzeba je zażywać co najmniej dwa tygodnie, a często znacznie dłużej, żeby odczuć ich efekt (niektórzy mówią nawet o ośmiu tygodniach).

Nawet wówczas lęk nie zniknie w magiczny sposób, po prostu z dnia na dzień, stopniowo zmniejsza się stopień jego odczuwania.

Leki te, jak każdy inny preparat, mają szereg skutków ubocznych. Do najczęściej wymienianych należą:

• senność, bezsenność,
• suchość błony śluzowej jamy ustnej, szumy uszne, ziewanie,
• nadmierna potliwość,
• nudności, zaburzenia łaknienia, zmniejszenie masy ciała,
• zmniejszenie popędu płciowego, zaburzenie orgazmu u kobiet, impotencja, zaburzenia wytrysku, niezdolność do wytrysku u mężczyzn,
• niepokój, nerwowość, stany splątania,
• drżenie, parestezje,
• biegunka, wymioty,
• świąd, bóle mięśni, stawów,
• zmęczenie.

Powyższe skutki należą do bardzo częstych i częstych.

Niezbyt często i rzadko może dojść do takich zaburzeń, jak: agresja, depersonalizacja, omamy, mania, omdlenie, bradykardia, tachykardia, napady drgawkowe, zapalenie wątroby.

Skutki te najczęściej zmniejszają swoje nasilenie i zdarza się, że po kilku tygodniach zażywania leków, ustają całkowicie.

Lek nie powinien być podawany, jeżeli skutki uboczne są silniejsze niż efekt terapeutyczny, dlatego o wszystkich dolegliwościach należy informować lekarza.

W ciągu pierwszych dwóch tygodni miejsce może mieć także reakcja paradoksalna. To oznacza, że pojawią się efekty odwrotne do zamierzonych. Osoby cierpiące z powodu nerwicy lękowej odczują nasilenie lęku, niepokoju, dopiero po pewnym czasie przyjdą efekty pożądane.

Leczenie lęku antydepresantami powinno trwać dość długo. Nie można z leków zrezygnować natychmiast, gdy tylko pojawią się pozytywne efekty. Specjaliści zalecają stosować je do kilku miesięcy po tym, jak stan się poprawi.

Decyzję o podjęciu lub zaprzestaniu leczenia należy podejmować wspólnie z lekarzem, któremu ufamy. Zaprzestanie leczenia na własną rękę może spowodować wiele szkód. Niektóre leki należy bowiem odstawiać stopniowo zmniejszając dawkę, nie można tego zrobić z dnia na dzień.

Wszystko o nerwicy lękowej

Niebezpieczne interakcje

Jeżeli leczenie związane jest tylko z nerwicą, sprawa jest stosunkowo prosta, a lekarz może dobierać lek kierując się diagnozą, stanem pacjenta i jego trybem życia.

Problem pojawia się wówczas, gdy pacjent już zażywa jakieś leki i konieczne jest dopasowanie ich do siebie wzajemnie.

Jeśli jedna substancja lecznicza wpływa na sposób działania drugiej przy jednoczesnym ich podaniu, mówi się o interakcjach.

Interakcja może być pozytywna – gdy leki wzmacniają wzajemnie swoje działanie, jednak znacznie częściej jest negatywna. Wówczas skutkiem może być zmniejszenie efektu terapeutycznego, pojawianie się działań niepożądanych, a w niektórych przypadkach nawet zagrożenie zdrowia i życia.

Interakcja może być umiarkowana – objawy są kłopotliwe, ale nie silne. Przy interakcji poważnej pojawia się niebezpieczeństwo. Są też takie kombinacje leków, które są absolutnie przeciwwskazane.

Zespół serotoninowy

Leki SSRI wchodzą w liczne interakcje z innymi lekami. Wynika to z mechanizmu ich działania.

Przede wszystkim nie wolno ich łączyć z innymi preparatami o podobnym działaniu. Jeśli nie zostanie zachowany pomiędzy nimi odpowiedni odstęp czasowy, może dojść do potencjalnie zagrażającego życiu zespołu serotoninowego.

Zespół serotoninowy wywoływany jest przez nadmierną ilość serotoniny w mózgu.

Objawia się:

• bólem głowy,
• halucynacjami,
• gorączką i wzmożoną potliwością,
• sztywnieniem mięśni,
• zaburzeniami snu – bezsennością,
• podniesionym ciśnieniem krwi, tachykardią,
• nudnościami, wymiotami, biegunką,
• drgawkami,
• uczuciem zagubienia, niepokoju,
• zmianą zachowania – dezorientacją, trudnościami w skupieniu uwagi.

Objawy zespołu serotoninowego mogą się pojawić w ciągu kilku minut od zażycia, ale również w ciągu kilku tygodni.

Ze względu na wysokie ryzyko powstania zespołu serotoninowego, leków SSRI nie wolno łączyć z innymi, które również blokują wychwyt zwrotny serotoniny, czyli: TLPD, SNRI, inhibitorami MAO.

Nie wolno w czasie terapii nimi używać dekstrometorfanu – substancji będącej składnikiem syropów i tabletek przeciwkaszlowych.

Jeżeli następuje zmiana w leczeniu i zastąpienie jednego leku innym, zaleca się zrobienie pomiędzy nimi przerwy, nawet kilkutygodniowej.

Należytą uwagę należy stosować również wtedy, gdy leki działające na układ serotoninowy mają być łączone z:

• lekami stosowanymi w leczeniu migreny (triptany – sumatriptan i zolmitriptan),
• solami litu,
• buspironem (lek stosowany w leczeniu lęku uogólnionego),
• lekami psychostymulującymi (amfetamina, fentermina stosowane w terapii zespołu nadpobudliwości psychoruchowej – ADHD),
• lekami wpływającymi na hemostazę, czyli równowagę panującą w układzie krwionośnym, leki te zwiększają ryzyko krwawień (kumaryna, warfaryna),
• niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi i kwasem acetylosalicylowym (ryzyko krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego).

Podstępne inhibitory MAO

Inhibitory monoaminooksydazy (czyli inhibitory MAO) dawniej były często stosowane w zaburzeniach lękowych. Uważa się je za pierwsze, w miarę skuteczne leki stosowane w leczeniu depresji, ale są też stosowane w niedociśnieniu tętniczym.

Dziś nie są lekiem pierwszego wyboru, podawane są raczej w ostateczności, ponieważ wchodzą w interakcje nie tylko z innymi lekami (o czym już wspomniano), ale także z jedzeniem.

Na przykład spożywanie substancji zawierających tyraminę może stać się przyczyną gwałtownego wzrostu ciśnienia krwi, zwiększenia częstotliwości rytmu serca i pobudzenia psychoruchowego, a w efekcie stanu niebezpiecznego dla zdrowia.

Tyramina znajduje się w wielu pokarmach, przede wszystkim w serach, kiełbasach typu salami, rybach, ale też awokado, bananach, czekoladzie, bobie, winach.

Przedstawicielem tej grupy leków jest moklobemid. Nie wolno go podawać łącznie z lekami SSRI, SNRI, TLPD, selegiliną (również lek iMAO, stosowany w leczeniu choroby Parkinsona), ale też z przeciwbólowym tramadolem czy petydyną, a także przeciwkaszlowym dekstrometorfanem.

Uzależnienie od benzodiazepin

Benzodiazepiny to duża grupa leków, które mają działanie przeciwlękowe, ale też uspokajające, nasenne i przeciwdrgawkowe.

W medycynie stosuje się je do lat 60. – zastąpiły barbiturany, które miały wiele działań niepożądanych. Od tego czasu stały się najczęściej przepisywanymi lekami.

W Polsce jest zarejestrowanych 36 leków należących do tej grupy.

Najpopularniejsze są: alprazolam, klonazepam, diazepam, estazolam i lorazepam – sprzedawane pod różnymi nazwami handlowymi.

Niestety, także i te leki nie są pozbawione wad.

Należą do nich skutki uboczne, takie jak:

• senność,
• obniżenie koncentracji i uwagi,
• zaburzenia koordynacji ruchowej, niezborność ruchów,
• amnezja następcza,
• osłabienie siły mięśni,
• bóle głowy,
• drżenie mięśni, parestezje (mrowienia, drętwienie kończyn).

Skutki te praktycznie uniemożliwiają prowadzenie samochodu oraz pracę przy maszynach. Dość poważnie utrudniają skupienie się na wykonywanej pracy.

Po podaniu benzodiazepin może dojść do paradoksalnego odhamowania – pojawia się zwiększona pobudliwość, agresywność, wrogość, zachowania impulsywne.

GABA

Mechanizm działania benzodiazepin został stosunkowo dobrze poznany. Jest on również związany z działaniem neuroprzekaźnika – kwasu gamma-aminomasłowego. Przekaźnik GABA ma działanie hamujące. Benzodiazepiny wspomagają działanie tego popularnego neuroprzekaźnika.

Przewlekłe i długotrwałe stosowanie benzodiazepin sprawia, że pojawia się zwiększona tolerancja, zarówno w odniesieniu do działań niepożądanych, jak i oczekiwanych efektów.

Skutek tego jest taki, że chory potrzebuje zwiększenia dawki, aby uzyskać te same efekty. Prowadzi to do kilku niepożądanych zjawisk. Są to:

• Nadużywanie – stosowanie leków w nadmiernych ilościach, częściej niż zaleca lekarz, w celach „rekreacyjnych”, to znaczy aby uzyskać efekt oszołomienia (podobnego, jak przy spożywaniu alkoholu, który ma podobny mechanizm działania). W takich przypadkach benzodiazepiny są chętnie łączone z innymi lekami.
• Zależność fizyczna – układ nerwowy przyzwyczaja się do substancji. Jej gwałtowne odstawienie wywołuje objawy zespołu abstynencyjnego: wzrost lęku, pobudzenie, zaburzenia snu, a także objawy grypopodobne, labilność emocjonalna. Odstawianie leku musi być stopniowe, aby uniknąć tego efektu.
• Nałóg – uzależnienie od substancji aktywnej charakteryzuje się zmianami w zachowaniu. Pojawia się przymus zdobycia kolejnej dawki. Obserwuje się też tendencję do jej zwiększania. Zażywanie leku ma wyraźnie niekorzystny wpływ na życie i funkcjonowanie pacjenta.

Zioła na nerwicę – praktyczny przegląd

Oczywiście, benzodiazepiny nie muszą doprowadzić do uzależnienia, ale może się to zdarzyć. Bardziej predestynowane do tego wydają się być osoby uzależnione kiedykolwiek od alkoholu.

Lek anksjolityczny – buspiron

Buspiron to lek, który ze względu na swoje wolne działanie podawany jest w przypadku zaburzeń lękowych uogólnionych.

Nie sprawdza się w atakach paniki czy fobii społecznej.

Jego skutki uboczne, to:

• bóle i zawroty głowy,
• oszołomienie,
• niepokój,
• problemy żołądkowo-jelitowe.

Lek ten również wpływa na równowagę układu serotoninergicznego, ale działa też na inne neuroprzekaźniki.

Mechanizm jego działania jest inny niż leków przeciwko depresji: działa przeciwlękowo, natomiast nie działa nasennie, nie upośledza pamięci czy funkcji poznawczych, nie powoduje również uzależnienia psychofizycznego.

Nerwica lękowa – leki, które szkodzą

Wśród różnych dostępnych preparatów są także takie substancje, które wyraźnie szkodzą w nerwicy.

Działanie nasilające lęki mają:

• amfetamina – stosowana w leczeniu ADHD i narkolepsji (zaburzeniach snu objawiających się nadmierną sennością),
• aminofilina – służy do leczenia astmy oskrzelowej, POCHP, zapalenia oskrzeli,
• efedryna – środek zwiększający koncentrację i uwagę, lekarstwo na nieżyt nosa,
• epinefryna – podawana w czasie wstrząsu anafilaktycznego, ale też w przypadku ataku astmy oskrzelowej,
• fenylefryna – obkurcza śluzówkę nosa,
• kofeina – składnik leków o działaniu pobudzającym, naturalnie występuje w kawie, herbacie i jest dodawana do napojów energetyzujących,
• kwas walproinowy – lek o własnościach przeciwdrgawkowych, stosowany w padaczce, chorobie afektywnej dwubiegunowej,
• lewodopa – substancja stosowana w chorobie Parkinsona,
• lidokaina – służy do miejscowego znieczulenia skóry lub błon śluzowych,
• metylofenidat – używany w leczeniu ADHD,
• neuroleptyki – leki stosowane w leczeniu zaburzeń psychicznych, przede wszystkim schizofrenii oraz innych psychoz,
• prokarbazyna – lek przeciwnowotworowy,
• cykloseryna, izoniazyd – antybiotyki stosowane w leczeniu gruźlicy,
• rezerpina, hydralazyna – substancje obniżające ciśnienie
• salicylany – leki stosowane w stanach zapalnych, o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym, przeciwgorączkowym.

Część z tych substancji wchodzi w skład leków, które podawane są doraźnie i ratują życie, niewielki więc mamy wpływ na ich zażywanie.

Jednak niektóre z nich występują w popularnie stosowanych kroplach do nosa czy tabletkach przeciwbólowych.

Stosując je, należy mieć na uwadze, że mogą spowodować zaostrzenie się objawów nerwicy lękowej.

Czy mogę pić kawę?

Na powyższej liście znajduje się kofeina. Czy to oznacza, że muzę zrezygnować z ulubionej kawy?

Niekoniecznie, ale na pewno trzeba mieć na uwadze ile przyjmujesz kofeiny w ciągu dnia: jedna kawa nie będzie problemem, ale jeśli pijesz kilka kaw, napój energetyzujący i mocną herbatę, to Twoje objawy mogą być istotnie nasilone pod wpływem takich przyzwyczajeń.

Farmakologia a psychoterapia

Choć powszechnie używa się sformułowania „leczenie nerwic”, to tak naprawdę nie można powiedzieć, że działanie preparatów stosowanych w przypadku lęków polega na „leczeniu”. Leki te działają tylko wówczas, gdy się je stosuje – nie usuwają przyczyny zaburzeń, a tylko normalizują stan pacjenta.

Najlepsze techniki i ćwiczenia relaksacyjne

Wiele osób musi się zmierzyć z tak ciężkim zaburzeniem, jak nerwica lękowa – leki nie zawsze są skuteczne, ale czasem ich stosowanie jest konieczne, żeby poprawić stan chorego do tego stopnia, aby dało się poprowadzić psychoterapię. Działa ona znacznie lepiej, a po jej zakończeniu utrzymuje się trwała zmiana.