Nerwica lękowa: wszystko co musisz o niej wiedzieć

nerwica lękowa

Wysokie tempo życia, wzrost znaczenia technologii w naszym życiu, a także zmiany w kontaktach między ludźmi sprawiają, że nerwica lękowa staje się dolegliwością coraz powszechniejszą.

Dowiedz się czym tak naprawdę jest nerwica lękowa.

Poznaj jej objawy. Zweryfikuj przyczny. Zapoznaj się z rodzajami i odmianami nerwicy lękowej.

I w końcu dowiedz się jak sobie z nią radzić oraz co można zrobić, aby sobie pomóc.

Zapisz się na bezpłatną konsultację psychologiczną

Czym jest nerwica lękowa?

Ewolucyjne podstawy lęku

Tysiące lat temu człowiek każdego dnia musiał stawiać czoła licznym niebezpieczeństwom. Począwszy od wielkich i groźnych drapieżników, aż po małe, ale jadowite węże czy pająki. Przypadkowe zranienie, czy upadek mogły być wyrokiem śmierci.

Człowiek potrzebował czegoś, co zapewni mu bezpieczeństwo: pozwoli zareagować szybko i uniknąć zranienia czy ukąszenia.

Czymś takim był lęk.

Lękowi towarzyszy adrenalina. Jest to hormon, który przygotowuje organizm do walki lub ucieczki. Jego pojawienie się w krwiobiegu gwarantuje szybką reakcję organizmu.

Pod wpływem adrenaliny Twoje ciało ma napięte mięśnie, serce bije szybciej, ciśnienie krwi jest wyższe. Pocisz się, aby zachować właściwą temperaturę ciała. Jesteś gotowy szybko biec lub zmierzyć się z zagrożeniem. To reakcje kluczowe dla Twojego życia i przetrwania.

W ciągu tysięcy lat ze środowiska człowieka zniknęły zagrożenia towarzyszące naszym przodkom.

Mimo to organizm reaguje na nie tak jak dawniej – szykuje się do walki i ucieczki. Reaguje gwałtownie, nawet gdy tego zagrożenia nie ma lub z racjonalnego punktu widzenia jest ono minimalne.

Gdy lęk staje się przeszkodą

czym jest nerwica lękowa

Problem zaczyna się wtedy, gdy lęk pojawia się, gdy nie powinien. Kiedy zagrożenia nie ma.

Kiedy pojawia się uczucie lęku, Twoje ciało natychmiast reaguje.

Palpitacje serca, dolegliwości bólowe, zaburzenia snu, apetytu czy sfery seksualnej. Wszystkie te fizyczne objawy ze strony ciała są jak najbardziej prawdziwe i stanowią przyczynę cierpień.

W nerwicy lękowej istotną rolę odgrywa mechanizm „błędnego koła”.

Polega to na tym, że wzmożone reakcje Twojego ciała wpływają na pogłębienie uczucia lęku. To z kolei powoduje, że organizm reaguje jeszcze silniej. W ten sposób błędne koło się nakręca.

W końcu nie wiesz już, czy najpierw była myśl, niepokojące objawy Twojego ciała, lęk, czy strach przed lękiem.

Wiele osób z nerwicą lękową ma za sobą dziesiątki wizyt w różnych gabinetach lekarskich, a lekarze nie stwierdzili istnienia żadnej fizycznej przyczyny dokuczających im objawów.

Ciężka nerwica lękowa może mieć tak uporczywe objawy fizyczne, że niemal nie do pomyślenia jest, że przyczyna może leżeć w psychice.

Mimo to utrzymują się one nadal, a czasem wręcz narastają. To bywa źródłem kolejnego lęku: „jestem tak poważnie chory, że lekarze nie potrafią stwierdzić, co mi jest, nikt nie potrafi mi pomóc, z pewnością umrę”.

Bezpłatny test online – sprawdź czy cierpisz na lęki

W jaki sposób może objawiać się nerwica lękowa?

Objawy nerwicy lękowej mają różna postać. Niestety, często mogą one być również objawami zupełnie innych chorób, stąd tak duże trudności w postawieniu prawidłowej diagnozy.

Wyróżnia się trzy grupy objawów.

Objawy fizyczne (somatyczne), czyli reakcje naszego ciała

objawy somatyczne nerwicy lękowej

To objawy dotyczące ciała, związane są ze szczególnym napięciem całego organizmu i jego gotowością do obrony:

  • podwyższenie ciśnienia krwi,
  • silne bicie serca – kołatanie, palpitacje,
  • dolegliwości ze strony układu pokarmowego – nudności, wymioty, ból żołądka, biegunka,
  • uczucie duszenia się, niemożność złapania oddechu, płytki oddech, hiperwentylacja,
  • dygotanie, drżenie rąk,
  • fale zimna, uderzenia gorąca, drętwienie,
  • kłopoty z mówieniem – utrata głosu, dławienie w gardle,
  • rumieńce,
  • ból głowy, zawroty,
  • szum lub dzwonienie w uszach,
  • ból mięśni, skurcze,
  • uczucie odrealnienia, omdlenie,
  • zaburzenia seksualne,
  • bezsenność, trudności z zasypianiem.

Objawy te mogą pojawiać się w chwili stresu, ale także na samą myśl o czymś, co jest przyczyną lęku.

Nasilenie tych objawów jest przyczyną lęku o własne zdrowie. To początek „błędnego koła”, które coraz bardziej pogarsza stan zdrowia.

Objawy dotyczące sfery poznawczej, czyli reakcje naszego umysłu

W zakresie sfery poznawczej, czyli tego, co myślimy i jak pracuje nasz umysł, mogą pojawiać się:

  • zaburzenia koncentracji uwagi, nieumiejętność skupienia się,
  • zaburzenia pamięci,
  • natrętne, obsesyjnie powracające myśli,
  • przymus wykonywania jakiejś czynności,
  • zmiany w postrzeganiu rzeczywistości („świat zwariował”, „ja oszalałam”).

Dodatkowo pojawia się z reguły negatywny filtr na rzeczywistość, tzn. osoba cierpiąca na nerwicę lękową jest szczególnie wyczulona na zagrożenia i negatywne sygnały do niej płynące.

Objawy emocjonalne, czyli nasze uczucia i emocje

Uczucie lęku poważnie wpływa także na to, co odczuwasz. Dlatego też mogą pojawić się:

  • uczucie nieokreślonego niepokoju,
  • atak lęku lub atak paniki,
  • uczucie przygnębienia,
  • fobia,
  • zniechęcenie i apatia,
  • utrata radości życia,
  • zdenerwowanie, wpadanie w irytację,
  • labilność (chwiejność, niestabilność) emocjonalna.
Więcej o objawach nerwicy

Nie jest to zamknięty katalog możliwych objawów nerwicy lękowej, ale najczęściej spotykane przejawy tego zaburzenia. Z pewnością wszystkie objawy mają jedną wspólną cechę – sprawiają, że Twój umysł i ciało reagują tak, jakby cały czas stały twarzą w twarz z zagrożeniem.

Jak długo może trwać nerwica lękowa?

Niestety, na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi.

Najważniejszą kwestią jest czas rozpoznania zaburzenia. Jeśli nerwica lękowa nie zostanie rozpoznana, a pacjent nie otrzyma niezbędnej pomocy – jej objawy mogą trwać, a nawet nasilać się przez długi czas (miesiące, lata).

Gdy nerwica lękowa zostanie prawidłowo rozpoznana, zostanie wprowadzone odpowiednie leczenie (farmakologiczne, psychoterapia), to pacjent może zacząć odczuwać ulgę nawet już po kilku tygodniach. Najczęściej na znaczącą poprawę lub wyzdrowienie potrzeba od kilku miesięcy do roku.

Rodzaje nerwic

rodzaje nerwic lękowych

Od lat próbuje się jednak wprowadzić pewne uogólnienia, szczególnie takie, które mogłyby ułatwić diagnozę i leczenie. W Polsce, w środowisku medycznym, stosuje się Międzynarodową Statystyczną Klasyfikację Chorób i Problemów Zdrowotnych: ICD-10.

Zaburzenia lękowe, nazywane dawniej ogólnie nerwicami, są obecnie według ICD-10 podzielone na:

  • zaburzenia lękowe w postaci fobii,
  • inne zaburzenia lękowe,
  • zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.

Szczególnym przypadkiem jest także występowanie nerwicy depresyjnej, czyli dystymii (więcej o tym zaburzeniu przeczytasz w tym artykule).

Zaburzenia lękowe w postaci fobii

To grupa zaburzeń, w których lęk wywołują tylko określone sytuacje.

Obiektywnie nie są one groźne. Chory unika ich w typowy dla tego zaburzenia sposób (nie występuje publicznie, nie porusza pewnych tematów, omija miejsca, gdzie byłby narażony na kontakt ze źródłem lęku), a nawet sama myśl o nich może wywołać atak lęku.

Wśród fobii wyróżnia się takie zaburzenia, jak:

  • Agorafobia – lęk przed wyjściem z domu, strach przed tłumem, miejscami publicznymi, lęk przed samotnym podróżowaniem.
  • Fobia społeczna – strach przed byciem ocenianym przez innych ludzi, unikanie sytuacji społecznych.
  • Specyficzne i izolowane postacie fobii – ograniczają się tylko do pojedynczych sytuacji, takich jak lęk przed zwierzętami, przebywaniem w ciasnych, zamkniętych pomieszczeniach (klaustrofobia), lęk wysokości (akrofobia).
  • Inne zaburzenia lękowe w postaci fobii.
  • Fobie nieokreślone.

Inne zaburzenia lękowe

Jeżeli lęk nie ogranicza się do żadnej konkretnej sytuacji, jego przyczyna jest nieokreślona, to mówi się o innych zaburzeniach lękowych. Czasem towarzyszą im elementy depresji, natręctw czy fobii, jednak nie są one nasilone i należą do wtórnych.

Tu wyróżnia się:

  • Zaburzenie lękowe z napadami lęku (lęk paniczny) – charakterystyczną cechą tego zaburzenia są wielokrotnie nawracające napady ostrego lęku. Są one niezależne od okoliczności i niemożliwe do przewidzenia.
  • Zaburzenia lękowe uogólnione – tu cechą typową jest lęk uporczywy i uogólniony, tzw. „wolnopłynący”.
  • Zaburzenia depresyjne i lękowe mieszane – diagnozuje się wówczas, gdy objawia się zarówno lęk, jak i depresja, ale żadne z nich nie dominuje, tak że nie można postawić rozpoznania w kierunku jednego lub drugiego zaburzenia.
  • Inne mieszane zaburzenia lękowe.
  • Inne określone zaburzenia lękowe.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

Typowe dla tego zaburzenia są natrętne, uporczywie nawracające myśli lub przymusowe czynności.

Uporczywe myśli

Myśli dotyczą jakichś idei, wyobrażeń, przeżywane są w sposób przykry i nie można się ich pojawianiu przeciwstawić. Budzą wewnętrzny sprzeciw.

Myśli najczęściej dotyczą:

  • czystości, porządku (częste mycie, szorowanie, układanie, ustawianie w układzie symetrycznym),
  • przemocy,
  • seksu,
  • religii,
  • zdrowia (ryzyka zakażenia się jakąś chorobą),
  • sposobu wykonania czynności (dążenie do doskonałości, perfekcjonizm).

Przymusowe czynności

Z kolei czynności przymusowe to rytuały, które są wielokrotnie powtarzane. Nie sprawia to przyjemności, nie służy też niczemu pożytecznemu.

Ich powtarzanie jest konieczne, aby „zapobiec” jakimś wydarzaniom, które – według pacjenta – nastąpią, gdy tylko rytuał nie zostanie wykonany.

Zarówno myślom, jak i czynnościom osoba chora próbuje się przeciwstawiać i ma świadomość, że są one bezsensowne i zbędne. Jednak ich odsunięcie w czasie powoduje tylko nasilenie się lęku.

Jak pokonać lęk?

Jakie są przyczyny nerwicy lękowej?

Zaburzenia lękowe dotykają około 10% populacji. Przez lata sądzono, że to wychowanie, traumy i osobiste doświadczenia sprawiają, że rozwija się lęk patologiczny. Obecnie dominuje pogląd , że w większości zaburzeń lękowych istotny element, poza doświadczeniami, to również predyspozycje genetyczne.

W wyniku badań tomograficznych osób z zaburzeniami stwierdza się zmiany w zakresie neuroprzekaźników mózgowych (są to związki chemiczne, ich cząstki przenoszą sygnały pomiędzy poszczególnymi komórkami nerwowymi; najbardziej rozpowszechnione neurotransmitery to: serotonina, dopamina, noradrenalina, GABA) lub zmiany w samym układzie nerwowym (zmiany strukturalne i czynnościowe określonych rejonów mózgu).

Także skuteczność leków (stosuje się je w leczeniu zespołu natręctw od lat 60. a w fobii społecznej od lat 80.) potwierdza, że podłoże większości zaburzeń jest biologiczne.

Według badań, osoby, które miały w rodzinie osoby z takimi zaburzeniami, same częściej chorują. Czynniki biologiczne potwierdzają też badania na bliźniętach monozygotycznych, u których zgodność co do występowania objawów jest o wiele wyższa niż w przypadku bliźniąt dwujajowych czy rodzeństwa z różnych ciąż.

Oczywiście, może być i tak, że wraz z genami człowiek otrzymuje tylko pewną wrażliwość, podatność, a czynniki zewnętrzne są swego rodzaju „wyzwalaczami”. Nie każdy, kto przeżyje traumę, będzie cierpiał na zaburzenia lękowe z nią związane.

Trudno jest precyzyjnie określić, co może, a co nie, wywołać zaburzenia, ponieważ czynniki te w różnym stopniu wypływają na każdego człowieka i zależą od osobowości, charakteru oraz bagażu doświadczeń.

Wśród czynników zewnętrznych (środowiskowych) najczęściej wskazuje się:

  • obciążenia psychiczne we wczesnym dzieciństwie (ciężkie urazy, śmierć rodziców),
  • wychowanie i sytuacja w rodzinie (konflikt, brak poczucia bezpieczeństwa, alkoholizm rodziców),
  • traumatyczne wydarzenia (wykorzystanie seksualne, wypadki),
  • modelowanie (naśladowanie lękowych zachowań swoich rodziców).

Lęk i nerwica lękowa ma często wiele poziomów, ale równie wiele przyczyn.

Kiedy Ty lub Twój lekarz podejrzewacie, że przyczyną Twojego złego samopoczucia są właśnie zaburzenia lękowe, musisz skorzystać z pomocy specjalisty. Lekarz przeprowadzi z Tobą wywiad – to podstawa diagnostyki. Dobre zdiagnozowanie zaburzeń umożliwia wdrożenie prawidłowego leczenia, dlatego tak ważna jest współpraca między lekarzem a pacjentem.

Jak możesz sobie pomóc

Jak sobie radzić z nerwicą lękową?

Przeważnie zalecenia terapeutyczne obejmują oddziaływanie psychologiczne (psychoterapia), w niektórych przypadkach połączone ze stosowaniem środków farmakologicznych.

Nie bez znaczenia jest też praca własna osoby cierpiącej na nerwicę lękową. Aby pomóc sobie w wyzdrowieniu, osoba zmagająca się z nerwicą lękową powinna:

  • stosować się dokładnie do zaleceń dotyczących stosowania leków (wielkość dawki, czas przyjęcia itp.),
  • sumiennie wprowadzać w życie zalecenia psychoterapeuty,
  • starać się obniżyć poziom stresu w codziennym życiu,
  • nauczyć się obniżać odczuwany lęk (np. poprzez techniki relaksacyjne, czy medytację),
  • zadbać o ogólny poziom zdrowego życia (dieta, jakość snu, aktywność fizyczna).

Nerwica lękowa – jakie leki?

nerwica lękowa leki

Nasilone napady lęku zwykle redukuje się za pomocą leków z grupy benzodiazepin.

Z kolei w leczeniu przewlekłym skuteczne okazują się być leki wpływające na neuroprzekaźniki, takie, jak:

  • selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI),
  • selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SSNRI),
  • trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD),
  • odwracalne inhibitory MAO,
  • azapirony (buspiron).
Jeśli masz wątpliwości związane z metodą leczenia nerwicy – zapytaj mnie mailowo!

Środki te jednak nie są doskonałe. Przede wszystkim część z nich (leki SSRI i SSNRI) zaczyna działać dopiero po kilku tygodniach zażywania, a ich działanie ujawnia się stopniowo. Mają także skutki uboczne, między innymi takie jak:

  • reakcja paradoksalna (na początku leczenia lek działa przeciwnie i wywołuje nasilony niepokój),
  • nudności,
  • bóle głowy,
  • pocenie się,
  • biegunki,
  • wzrost wagi lub jej spadek,
  • zmniejszenie popędu płciowego.

Leki te należy przyjmować długo. Stosuje się je nawet przez kilka miesięcy po ustąpieniu objawów. Po ich odstawieniu również mogą pojawić się niepożądane reakcje, dlatego leki należy odstawiać stopniowo.

Z kolei stosowanie inhibitorów MAO wymaga stosowania restrykcyjnej diety. Buspiron działa tylko w przypadku zaburzeń lękowych uogólnionych. Benzodiazepiny mają działanie silnie uzależniające.

Psychoterapia nerwicy lękowej

Skuteczność psychofarmaceutyków w niczym nie umniejsza skuteczności metod psychoterapeutycznych nerwicy lękowej.

Warto jednak mieć świadomość, że w zespołach lękowych nie wszystkie podejścia psychoterapeutyczne są skuteczne czy korzystne. Za najskuteczniejszą uważa się psychoterapię poznawczo-behawioralną.

Najlepsze sposoby na nerwicę?

W terapii tej pacjenci zapoznają się z mechanizmem narastania objawów i uczą się, jak myśli wywołują objawy somatyczne, a z kolei objawy somatyczne są przyczyną coraz bardziej panicznych myśli.

Uczą się rozpoznawać symptomy nadchodzącego ataku, ćwiczą, jak sobie z nim poradzić i zapanować nad lękiem.

Nerwica lękowa nie jest czymś, z czym musisz spędzić całe życie. Odpowiednie leczenie może znacząco poprawić jakość Twojego życia. Jeśli czujesz, że lęk jest czymś, co powoduje pogorszenie jakości Twego życia, zacznij działać.

Przegląd dostępnych metod i praktycznych artykułów a także sposoby, jak możesz sobie pomóc znajdziesz tutaj.

Źródła

Najnowsze artykuły