Przemoc psychiczna – jak się bronić?

Kilka wypowiedzianych słów lub zasiany w umyśle strach potrafi wyrządzić szkody na lata. Przemoc psychiczna jest trudna do zidentyfikowania, zwłaszcza gdy doświadczamy jej od najbliższych.

Czym jest przemoc psychiczna?

Jak ją rozpoznać i sobie z nią radzić?

Czym jest przemoc psychiczna? Co się do niej zalicza?

Przemoc psychiczna, nazywana też przemocą emocjonalną, polega na używaniu komunikacji werbalnej i niewerbalnej w celu kontrolowania kogoś lub skrzywdzenia go na poziomie psychicznym.

Chociaż przemoc psychiczna nie pozostawia siniaków, może powodować poważne problemy ze zdrowiem psychicznym.

Ta forma przemocy może być trudniejsza do zidentyfikowania, przez co prawdziwym wyzwaniem jest udzielenie pomocy na czas.

Różne rodzaje przemocy – przykłady

Przemoc, niezależnie od rodzaju, jestem naruszeniem granic drugiej osoby i wywołaniem u niej cierpienia.

Przemoc fizyczna jest najłatwiejsza do zidentyfikowania – polega na naruszeniu nietykalności osobistej.

W jej obręby wchodzi między innymi także przemoc seksualna, czyli naruszenie intymności drugiej osoby.

Przemoc psychiczna jest trudniejsza do zidentyfikowania, ponieważ bywa mylona z normalnym konfliktem lub jest usprawiedliwiana temperamentem jednej z osób.

Konflikt jest normalną częścią związku.

Jeśli jednak podczas konfliktu z drugą osobą czujesz się tak, jakbyś był zastraszany, lekceważony, poniżany, obrażany lub odrzucany, są to oznaki, że przekroczono granicę emocjonalnego znęcania się.

„Normalny”, czyli zdrowy konflikt, przebiega z poszanowaniem granic godności każdej z osób.

Sprawcy przemocy psychicznej używają jej w celu zdobycia władzy i kontroli poprzez wymuszoną zmianę czyjegoś stanu emocjonalnego.

Niektóre typowe przykłady nadużyć emocjonalnych to:

• zastraszanie,
• wyśmiewanie,
• szantaż emocjonalny,
• groźby,
• traktowanie jak dziecko,
• izolowanie od przyjaciół lub rodziny,
• ataki werbalne (wyzywanie),
• umniejszanie, upokarzanie,
• „karanie” poprzez ograniczenie okazywania uczuć lub poświęcania uwagi,
• gaslighting.

Gaslighting to taktyka stosowana w celu skłonienia do zakwestionowania własnego osądu.

Przykładem gaslightingu może być partner, który mówi, że nie zrobił czegoś, o czym wiesz, że zrobił – do tego stopnia, że ​​zaczynasz kwestionować, czy twoje wspomnienie wydarzenia jest prawdziwe.

Najprościej mówiąc, jest to wmawianie nieprawdziwego przebiegu zdarzeń.

Przemoc psychiczna może przydarzyć się każdemu, w każdym rodzaju związku, w tym przyjaźni, relacji w pracy, związków intymnych lub relacji rodzinnych.

Znęcanie się nad dziećmi i partnerami intymnymi należą do najczęstszych form nadużyć.

Oto kilka przykładów psychicznego znęcania się nad dziećmi:

• krzyki i wyzwiska,
• ciągłe krytykowanie,
• poniżanie dziecka lub mówienie do niego z pogardą,
• obwinianie lub karanie dziecka za problemy dorosłych,
• grożenie, że skrzywdzi się dziecko lub je porzuci,
• nieumiejętność stworzenia bezpiecznego i stabilnego środowiska dla dziecka,
• pozwalanie dziecku być świadkiem przemocy,
• brak troski o dziecko i odmowa pomocy innych dla dziecka.

Oto kilka przykładów znęcania się nad partnerem intymnym:

• kontrolowanie – partner chce wiedzieć, co robisz, gdzie jesteś i z kim jesteś przez cały czas,
• wymóg poznania wszystkich haseł do telefonu, adresu e-mail i kont w mediach społecznościowych w celu śledzenia Twojej aktywności,
• kontrolowanie finansów,
• zazdrość i oskarżanie o zdradę,
• podejmowanie decyzji w twoim imieniu, np. co będziesz jeść lub nosić, bez konsultacji z tobą,
• powstrzymywanie przed spotkaniami z przyjaciółmi i rodziną,
• zniechęcanie do pracy, chodzenia do szkoły lub uczestniczenia w imprezach,
• powstrzymywanie przed uzyskaniem pomocy medycznej lub porady psychologicznej,
• złoszczenie się i wywoływanie strachu, 
• wyzwiska i inna przemoc werbalna,
• infantylizacja – traktowanie jak dziecko,
• wyśmiewanie lub upokarzanie w obecności innych osób,
• grożenie (np. zrobieniem krzywdy, podaniem do sądu)
• grożenie, że sprawca sam sobie zrobi krzywdę z Twojego powodu,
• mówienie takich rzeczy jak: „Jeśli ja nie mogę cię mieć, nikt nie może”.

Bezpłatny test online depresji

Skutki i objawy znęcania się psychicznego

Konsekwencje znęcania się emocjonalnego są równie poważne, jak skutki przemocy psychicznej.

Choć rany przemocy psychicznej są niewidoczne dla innych, nie znaczy, że nie istnieją – są ukryte w zwątpieniu w siebie, poczuciu bezwartościowości i nienawiści do samego siebie.

Kiedy przemoc emocjonalna długo trwa, możesz całkowicie stracić poczucie siebie.

Z biegiem czasu oskarżenia, obelgi słowne, wyzwiska, krytyka i gaslighting mogą tak bardzo osłabić twoje poczucie siebie, że nie możesz przestać postrzegać siebie realistycznie.

W rezultacie możesz zacząć zgadzać się ze sprawcą. Kiedy to się stanie, zostaniesz uwięziony w toksycznym związku, wierząc, że nigdy nie będziesz wystarczająco dobry dla nikogo innego.

W końcu możesz wycofać się z przyjaźni i się odizolować.

Co więcej, przemoc emocjonalna może powodować szereg problemów zdrowotnych.

Psychiczne skutki nadużyć obejmują depresję, lęk, a czasem rozwój zaburzeń odżywiania.

Bycie wykorzystywanym emocjonalnie może również wpływać na ciebie fizycznie, powodując wrzody żołądka, kołatanie serca i bezsenność.

Dzieci, które były wykorzystywane emocjonalnie, mogą mieć:

• trudności w szkole,
• problemy ze snem,
• zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja lub bulimia,
• problemy ze zdrowiem psychicznym, takie jak depresja, lęk, niska samoocena i trudności w regulowaniu emocji,
• problemy behawioralne, takie jak agresja, ciągłe kłamstwa lub usilne próby zadowolenia innych,
• problemy ze zdrowiem fizycznym, w tym różne bóle i problemy żołądkowo-jelitowe,
• skłonność do ryzykownych zachowań lub używania substancji w młodym wieku.

Dzieci, które dorastały z agresywnymi opiekunami, mogą mieć problem z rozpoznaniem, że są wykorzystywane, ponieważ może im się to wydawać normalnym zachowaniem.

W rezultacie mogą kontynuować te zachowania i zachowywać się agresywnie lub szukać relacji ze sprawcami w dorosłym życiu.

Znęcanie psychiczne – jak sobie radzić i się bronić?

Pierwszym krokiem, który czasem może być najtrudniejszy, jest rozpoznanie, że jesteś wykorzystywany.

Mówiąc szczerze o tym, czego doświadczasz, możesz ponownie przejąć kontrolę nad swoim życiem.

Dowiedz się, czym jest dynamika zdrowych relacji i zacznij postrzegać niezdrowe zachowania takimi, jakimi są. 

Poniżej znajdziesz kilka strategii, które mogą pomóc ci poradzić sobie z przemocą psychiczną.

Opuść sytuację

Jeśli jesteś w sytuacji, w której padasz ofiarą przemocy psychicznej – na przykład ze strony partnera lub członka rodziny, ważne jest, aby zadbać o swoje bezpieczeństwo i opuścić tę sytuację, tak szybko, jak to możliwe. 

W razie potrzeby szukaj pomocy u zaufanych przyjaciół, członków rodziny, sąsiadów, organów ścigania lub organizacji pomocowych.

Przemoc emocjonalna może mieć poważne, długoterminowe skutki, ale może też być prekursorem przemocy fizycznej.

Nie zadawaj się z osobą stosującą przemoc.

Innymi słowy, jeśli sprawca próbuje rozpocząć z tobą kłótnię, zaczyna cię obrażać, żądać od ciebie rzeczy lub szaleje z zazdrości, nie próbuj wyjaśniać, uspokajać jego uczuć ani przepraszać za rzeczy, których nie zrobiłeś.

Bez względu na to, jak bardzo się starasz, nie będziesz w stanie naprawić sytuacji w ich oczach.

Szukaj pomocy

Nie ma wstydu w szukaniu pomocy.

Sytuacja przemocowa, w której ktoś znęca się nad tobą psychicznie (a może także fizycznie) może być bardzo trudna do samodzielnego przejścia.

Pamiętaj, że istnieją instytucje i organizacje pomocowe, które wesprą Cię w tej walce.

Warto pomyśleć także o psychoterapii.

Przemoc psychiczna pozostawia ślady, które mogą dokuczać Ci do końca życia.

Terapia może pomóc w przetwarzaniu emocji, rozwijaniu umiejętności radzenia sobie, budowaniu poczucia własnej wartości i leczeniu traumy.

Możesz także dołączyć do grupy wsparcia wśród osób, które miały podobne doświadczenia.

Mogą być źródłem wsparcia, inspiracji i porad.

Uczyń siebie priorytetem

Postaw siebie na pierwszym miejscu.

Przestań martwić się o zadowolenie osoby, która cię wykorzystuje.

Zadbaj o swoje potrzeby.

Zrób coś, co pomoże Ci myśleć pozytywnie. 

Pamiętaj też o odpowiedniej ilości odpoczynku i zdrowych posiłkach.

Te proste kroki dotyczące samoopieki mogą bardzo pomóc w radzeniu sobie z codziennym stresem związanym z przemocą emocjonalną i budowaniu odporności psychicznej na ataki emocjonalne sprawcy.

Ustal granice na nowo

Stanowczo powiedz osobie stosującej przemoc, że nie może już na ciebie krzyczeć, wyzywać cię, obrażać cię, być wobec ciebie niegrzecznym i tak dalej.

Następnie powiedz im, co się stanie, jeśli zdecydują się zaangażować w takie zachowanie.

Na przykład powiedz im, że jeśli będą cię wyzywać lub obrażać, rozmowa się skończy i opuścisz pokój. Kluczem jest podążanie za swoimi granicami.

To upewnia drugą osobę, że mówisz poważnie i że jej emocjonalne nadużycia nie będą tolerowane.

Pamiętaj, by nie komunikować granic, których nie masz zamiaru przestrzegać. Takie czcze groźby upewnią tylko oprawcę, że jest panem sytuacji.

Odrzuć odpowiedzialność za drugą osobę

Pomimo twoich najlepszych starań, nigdy nie będziesz w stanie zmienić emocjonalnie znęcającej się osoby.

Osoba dopuszczająca się nadużyć dokonuje wyboru.

Nie możesz kontrolować ich działań i że nie ponosisz winy za ich wybory.

Jedyną rzeczą, którą możesz kontrolować, jest twoja reakcja na przemoc emocjonalną.

Jest to bardzo trudne, szczególnie, gdy doświadczamy przemocy emocjonalnej od osób, które darzymy szczerym uczuciem – takich jak partnerzy, czy członkowie rodziny.

Zbuduj sieć wsparcia

Chociaż może być trudno powiedzieć komuś, że doświadczasz przemocy emocjonalnej, mówienie o tym może pomóc.

Porozmawiaj z zaufanym przyjacielem, członkiem rodziny, a nawet specjalistą o tym, czego doświadczasz.

Poświęć jak najwięcej czasu z dala od osoby stosującej przemoc i spędzaj czas z ludźmi, którzy cię kochają i wspierają.

Ta sieć zdrowych przyjaciół i powierników pomoże Ci poczuć się mniej samotnym i odizolowanym.

Mogą również mówić prawdę o twoim życiu i pomóc ci spojrzeć na sprawy z właściwej perspektywy.

Bezpłatny test online – sprawdź czy cierpisz na lęki

Co nie działa w przypadku przemocy emocjonalnej?

Czasami próby poradzenia sobie z przemocą emocjonalną lub ograniczenia jej mogą przynieść odwrotny skutek i w rzeczywistości pogorszyć przemoc.

Niektóre taktyki, które nie są skutecznymi sposobami radzenia sobie z nadużyciami, obejmują:

• Kłótnię z oprawcą. Próba kłótni ze sprawcą może eskalować problem i skutkować przemocą. Nie ma sposobu, aby kłócić się ze sprawcą, ponieważ zawsze znajdzie więcej sposobów na obwinianie, zawstydzanie lub krytykowanie. Mogą również próbować odwrócić sytuację i odgrywać rolę ofiary.
• Próba zrozumienia lub usprawiedliwienia sprawcy. Może być kuszące, aby spróbować zrozumieć zachowanie drugiej osoby lub wymyślić wymówki, aby usprawiedliwić jej działania. Znalezienie sposobów współczucia lub zminimalizowania działań sprawcy może sprawić, że opuszczenie sytuacji będzie o wiele trudniejsze.
• Próba uspokojenia sprawcy. Uspokojenie drugiej osoby może wydawać się formą deeskalacji, ale na dłuższą metę ma tendencję do odwrotnego skutku i może służyć do dalszych nadużyć. Zamiast próbować zmienić siebie lub swoje zachowanie, aby dostosować się do zachcianek oprawcy, skup się na ustaleniu jasnych granic i unikaj angażowania się w nie, jeśli to możliwe.

Podsumowanie

Przemoc psychiczna jest formą agresji, która polega na systematycznym i celowym nadużyciu wobec drugiej osoby w celu uzyskania kontroli, dominacji i podporządkowania ofiary.

Jest to naruszenie godności osobistej, które nie pozostawia widocznych obrażeń fizycznych, ale może poważnie wpłynąć na zdrowie psychiczne i emocjonalne ofiary.

Źródła

• Cygan, A. (2013). Przemoc psychiczna wobec partnerki w związkach intymnych.
• Dąbkowska M., (2006) Traumatyczne doświadczenia w dzieciństwie jako czynniki ryzyka zaburzeń psychicznych wieku rozwojowego i dorosłości, Psychiatr. Psychol. Klin. 2006, 6 (4), p. 203-210
• Grygorczuk, A., Dzierżanowski, K., & Kiluk, T. (2009). Mechanizmy psychologiczne występujące w relacji ofiara-sprawca przemocy. Psychiatria, 6(2), 61-65.
• Wróbel, K. (2020). Język jako narzędzie przemocy psychicznej. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 42(2), 433-444.
• Helios, J., & Jedlecka, W. (2017). Współczesne oblicza przemocy: Zagadnienia wybrane. E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Cudak, S. (2011). Przemoc psychiczna wobec dziecka jako forma dysfunkcji emocjonalnej w rodzinie. Pedagogika rodziny, (1), 2.