Psycholog a psychiatra i psychoterapeuta – czym się różnią i do kogo się zgłosić?

Psycholog a psychiatra?

Psycholog a psychoterapueta?

Psychoterapueta a psychiatra?

Gdy zaczynają się pojawiać u nas lub naszych bliskich problemy na tle psychicznym, powinniśmy niezwłocznie zgłosić się do specjalisty – dokładnie tak, jak idziemy do lekarza rodzinnego, gdy na ciele pojawi się na przykład niepokojąca wysypka.

Do kogo jednak się udać? Bardzo często mylone bywają zawody psychiatry, psychologa i psychoterapeuty.

Chociaż wszystkie te profesje zajmują się pomaganiem w sytuacji problemów psychicznych, ich kompetencje i metody działania są różne.

Poznaj te różnice, aby zrozumieć kto najlepiej pomoże Ci w Twoim problemie.

Kim jest psychiatra?

Psychiatra to lekarz medycyny o specjalizacji w psychiatrii lub psychiatrii dzieci i młodzieży. Oznacza to, że psychiatrzy są objęci tymi samymi uprawnieniami i wymogami jak lekarze każdej innej specjalizacji.

Źródłem rzetelnej i aktualnej wiedzy na temat zawodu lekarza (a więc i psychiatry) są głównie dwie ustawy:

1. Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego (z dnia 19 sierpnia 1994 roku)
2. Ustawa o Zawodach Lekarza i Lekarze Dentysty (z dnia 5 grudnia 1996 roku)

Co ważne, każdy lekarz w Polsce zostaje wpisany na listę Naczelnej Izby Lekarskiej.

Każdy więc może wejść na oficjalną stronę rejestr.nil.org.pl i wpisać dane lekarza (wystarczy imię i nazwisko), by sprawdzić, czy specjalista ma aktywne prawo do wykonywania zawodu, kiedy je uzyskał, jakie ma specjalizacje itp.

Według danych Naczelnej Izby Lekarskiej obecnie w Polsce jest 4 165 lekarzy psychiatrów i 419 psychiatrów dzieci i młodzieży (liczby te dotyczą lekarzy wykonujących zawód).

Kim jest psycholog?

Psycholog to osoba, która ukończyła studia wyższe magisterskie na kierunku psychologia.

Choć zawód psychologa nie jest aż tak szczegółowo określono prawnie, jak zawód psychiatry, istnieje Ustawa o Zawodzie Psychologa i Samorządzie Zawodowym Psychologów (z dnia 8 czerwca 2001 roku), z której można zaczerpnąć wiele ważnych informacji.

Nie istnieje żaden kompletny i ogólnodostępny spis osób uprawnionych do zawodu psychologa. Jeżeli zatem mamy jakieś wątpliwości, co do przygotowania danej osoby do wykonywania zawodu psychologa – zawsze możemy zapytać, czy też poprosić o okazanie dyplomu ukończenia studiów wyższych.

Kim jest psychoterapeuta?

Psychoterapeuta to specjalista posiadający kompetencje potrzebne do prowadzenia psychoterapii.

Może nim być psycholog lub psychiatra (choć czasem zdarza się, że uprawnienia psychoterapeutyczne mają też specjaliści innych dziedzin, np. pedagodzy), który dodatkowo ukończył (lub jest w trakcie) szkolenie podyplomowe z zakresu psychoterapii w certyfikowanym ośrodku psychoterapii (szkolenia te trwają przeważnie 4 lata).

Poza samym szkoleniem warunkiem uzyskania dyplomu przez psychoterapeutę jest odbycie własnej terapii, stażu klinicznego, treningów inter- i intrapersonalnego, podleganie superwizji i uzyskanie certfikatu psychoterapeuty na drodze egzaminu certyfikacyjnego.

Psychoterapeuci działają w wybranym przez siebie nurcie terapeutycznym. Nurty te różnią się między sobą punktem widzenia, metodami i sposobem działania.

Głównymi nurtami terapeutycznymi (w ramach każdego istnieją dziesiątki podtypów terapii) są:

• nurt poznawczo-behawioralny
• nurt psychodynamiczny
• nurt humanistyczny
• nurt integratywny

W Polsce zawód psychoterapeuty nie jest uregulowany prawnie w sposób bezpośredni.

Psychoterapia uznana przez Ministerstwo Zdrowia, to taka, którą wykonuje lekarz, psycholog lub pedagog, pielęgniarka lub pielęgniarz, o ile ukończyły dodatkowe podyplomowe szkolenie z uznanej naukowo szkoły psychoterapii.

Regulacje można znaleźć we wspomnianej wcześniej ustawie o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów.

Niestety, przykrą prawdą jest to, że zdarzają się praktyki psychologiczne i psychoterapeutyczne, prowadzone przez osoby, które nie spełniają wszystkich warunków.

Od kilku lat mówi się o tym i są nadzieje na wprowadzenie nowych rozwiązań i większą kontrolę nad prawem do wykonywania zawodu psychologa i psychoterapeuty.

Jak możesz sobie pomóc

Psycholog a psychiatra i psychoterapeuta – różnice

Czym różni się zawód psychiatry od zawodu psychologa?

Różnie pojawiają się już na samym początku – droga do zawodu psychiatry jest inna niż ta, do zawodu psychologa. Samo wykonywanie zawodu także się różni.

Łączy ich jednak najważniejsza rzecz – celem pracy w obu przypadkach jest dążenie do dobrostanu psychicznego pacjentów.

Wykształcenie

Psychiatra jest lekarzem (po studiach medycznych) specjalizującym się w psychiatrii. Oznacza to, że poza wiedzą na temat psychiki ludzkiej, ma też szeroką wiedzą medyczną z zakresu działania całego organizmu.

Psycholog to magister studiów na kierunku psychologia (obecnie, w Polsce kształci się na tym kierunku jedynie w formie 5-letnich, jednolitych studiów magisterskich).

Psychoterapeuta, to psycholog, psychiatra lub przedstawiciel pokrewnych profesji, który poza pełnymi studiami akademickimi ukończył studia/kurs z zakresu psychoterapii.

Uprawnienia

Główną różnicą w zakresie uprawnień jest możliwość przepisywania lekarstw. Takie prawo mają tylko lekarze, zatem psychiatra może przepisywać leki, a psycholog lub psychoterapeuta nie.

Pamiętaj, że w przypadku przyjmowania przez dłuższy czas lekarstw przepisywanych przez psychiatrę, możesz poprosić go o zaświadczenie dla lekarza rodzinnego, dzięki czemu to on będzie mógł przepisywać Ci potrzebne lekarstwa.

Jest to przydatna opcja, ponieważ często lekarze specjaliści są mniej dostępni niż lekarz rodzinny, a z konsultacji psychiatrycznej często korzysta się prywatnie, co wiąże się z niemałymi kosztami.

Zdarza się także (szczególnie w małych miejscowościach), że psychiatra dojeżdża z innego miejsca i jest dostępny bardzo rzadko.

Poza samymi receptami, psychiatra może wystawiać także zwolnienia lekarskie i skierowania na leczenie. Psycholog lub psychoterapueta takich kompetencji nie ma.

Psycholog natomiast ma uprawnienia do przeprowadzania diagnozy psychologicznej, czyli  m.in. do stosowania wszelkich testów psychologicznych (np. do badania osobowości, temperamentu, inteligencji, itp.). Uprawnień takich nie mają psychiatrzy.

Psychoterapeuta to z kolei jedyny specjalista, który ma prawo prowadzić psychoterapię. Ani psychiatra, ani psycholog nie powinni rozpoczynać procesu terapeutycznego pacjenta, nie mając ku temu uprawnień.

Obowiązki

Ponieważ na temat zawodu lekarza istnieje dużo więcej przepisów prawnych, to ma także dużo więcej formalnych obowiązków niż psycholog.

Lekarz ma obowiązek:

• zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, które uzyskał w związku z wykonywaniem zawodu
• wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób
• wykonywać zawód zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością (lekarze składają tzw. przysięgę hipokratesa, określającą zasady etyki w zawodzie)
• ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym wypadku w przypadkach niecierpiących zwłoki
• ma obowiązek udzielać pacjentowi lub jego przedstawicielowi przystępnej informacji o jego stanie zdrowia i sprawach z tym powiązanych (np. dostępne metody leczenia)
• podczas udzielania świadczeń zdrowotnych ma obowiązek poszanowania intymności i godności osobistej pacjenta

Lekarz może jednak odmówić świadczenia, jeżeli jest ono niezgodne z jego sumieniem. W takiej sytuacji ma jednak obowiązek wskazać pacjetnowi realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej.

Psycholog ma obowiązek:

• zachowania w tajemnicy informacji związanych z klientem, uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu
• doskonalenia zawodowego w różnych formach kształcenia podyplomowego

Stosowane metody

Psychiatrzy w dużej mierze zajmują się diagnozą zaburzeń psychicznych i leczeniem farmakologicznym (czyli za pomocą lekarstw).

Psychiatrów najczęściej spotkamy w szpitalach i na oddziałach psychiatrycznych, w przychodniach zdrowia psychicznego i w prywatnych gabinetach psychiatrycznych.

Psycholog świadczy pomoc psychologiczną (wsparcie w kryzysach, pomoc w rozwiązywaniu problemów życiowych, psychoedukacja), stawia diagnozę psychologiczną o stanie psychicznym pacjenta (przy użyciu wywiadu, obserwacji i testów) oraz zajmuje się opiniowaniem.

Psychologowie są obecni w większości placówek edukacyjnych (od przedszkoli po szkoły średnie), w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w szpitalach i na oddziałach psychiatrycznych, w instytucjach, gdzie potrzebne jest wsparcie psychologiczne (lecz nie psychoterapia), np. w wojsku, w policji, w ośrodkach szkolenia sportowców, itp.

Psychologowie i psychiatrzy są również powoływani jako biegli (specjaliści) w sądach do orzekania w sprawach, gdzie stan psychiczny osób zaangażowanych jest trudny do oceny.

Psychoterapeuta z kolei to ekspert, który może prowadzić proces psychoterapeutyczny – proces, którego celem jest długotrwała poprawa psychologicznego funkcjonowania pacjenta.

Psychoterapeuci pracują w placówkach państwowych i gabinetach prywatnych prowadząc psychoterapię w różnych formach:

• psychoterapii indywidualnej osób dorosłych
• psychoterapii indywidualnej dzieci i młodzieźy
• psychoterapii par
• psychoterapii rodzin
• psychoterapii grupowej

Psycholog a psychiatra? A może psychoterapueta?

Po pierwsze – nie stresuj się za bardzo tym wyborem. Jeżeli okaże się, że na przykład skierowałeś się do psychiatry, a potrzebna jest pomoc psychologa – psychiatra odeśle Cię tam. Podobnie w drugą stronę.

Do psychiatry warto się udać na pewno z problemami, które  wymykają się kontroli pacjenta i nic poza lekami, nie jest w stanie tej kontroli przywrócić. Mówimy tu o silnych stanach lękowych, depresji, stanach psychotycznych, itp.

Wszystko o nerwicy lękowej

W przypadku stanów zagrażających życiu – znaczna utrata wagi w anoreksji, próby samobójcze, samookaleczenia – zalecana jest natychmiastowa hospitalizacja.

Do psychoterapeuty udajemy się z problemami, które poza lub zamiast leków wymagają przepracowania, czyli psychoterapii.

Celem psychoterapii nie jest rozwiązywanie życiowych problemów pacjentów, tylko doprowadzenie pacjentów do stanu, w którym zmierzenie się z różnymi codziennymi sytuacjami nie będzie stanowiło dla nich większego problemu.

Do psychologa natomiast warto się wybrać z konkretnym problemem: wychowawczym, komunikacji małżeńskiej, konfliktu w pracy. W trakcie pracy z psychologiem nad tym problemem, może się okazać, że konieczna jest psychoterapia, bo problem sięga głębiej niż się na początku zdawało – wówczas psycholog powinień skierować Cię do psychoterapeuty.

Psycholog (w zależności od specjalizacji) opiniuje także i stawia diagnozy psychologiczne w przypadku psychologicznych testów zawodowych (np. na prawo jazdy kategorii C), czy ocenie dojrzałości szkolnej u dzieci.

Bardzo często wizyty u psychiatry i psychoterapeuty odbywają się równolegle. Na przykład w przypadku zdiagnozowanej depresji – psychiatra przepisuje pacjentowi lekarstwa i monitoruje ich działanie, a równolegle pacjent rozpoczyna proces psychoterapii by pracować nad  wpływem depresji na jego życie codzienne.

Poddanie się psychoterapii często jest zaleceniem lub wręcz wymogiem psychiatry, kierującego swojego pacjenta na leczenie farmakologiczne.

Czasem, nawet jeśli nie mamy wielkiego problemu lub zaburzenia, warto udać się do psychologa lub psychoterapeuty dla zachowania odpowiedniej higieny zdrowia psychicznego.

Podsumowanie

Choć pole działania psychologa, psychiatry i psychoterapeuty jest to samo – czyli psychika ludzka – to obszar kompetencji tych specjalistów nieco się różni.

Warto wiedzieć kto jest kim i jak może pomóc, bo to pozwoli podejmować bardziej świadome decyzje w momencie kryzysu psychicznego (albo po prostu w ramach dbania o równowagę psychiczną). Często  jedynie połączenie kompetencji tych specjalistów da zamierzony efekt.

Jeśli w trakcie czytania tego artykułu, poczułeś/poczułaś, że przydałaby Ci się konsultacja psychologiczna czy psychoterapia, to skontaktuj się ze mną, poszukamy terminu spotkania.

Jak możesz sobie pomóc

Źródła

• APA, Understanding psychotherapy and how it works
• APA, Different approaches to psychotherapy
• David P. Pingitore, Ph.D., Richard M. Scheffler, Ph.D., Tetine Sentell, M.A., and Joyce C. West, Ph.D., M.P.P.(2002), Comparison of Psychiatrists and Psychologists in Clinical Practice, Psychiatric Services, 53(8), 977-983. https://doi.org/10.1176/appi.ps.53.8.977
• Knorr, M., Hofmann, A. B., Miteva, D., Noboa, V., Rauen, K., Frauenfelder, F., Seifritz, E., Quednow, B. B., Vetter, S., & Egger, S. T. (2022). Relationship Between Time of Admission, Help-Seeking Behavior, and Psychiatric Outcomes: “From Dusk Till Dawn”. Frontiers in Psychiatry. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2022.842936
• Naczelna Izba Lekarska, Centralny Rejestr Lekarzy
• Tryon, Georgiana. (2018). Goals and Psychotherapy Research. 10.1093/med-psych/9780198793687.003.0005.