Terapia systemowa – na czym polega?

terapia systemowa

Terapia systemowa ma na celu zrozumienie jednostki w relacji z innymi, a nie w izolacji od kontekstu. Jednostka jest uważana za część większej jednostki lub systemu, na przykład pary, rodziny, organizacji lub społeczności.

Terapia systemowa jest formą psychoterapii, która ma na celu docieranie do ludzi nie na poziomie indywidualnym, jak to zwykle bywa w innych nurtach psychoterapeutycznych, ale do człowieka, jako osoby w relacji, zajmując się interakcjami grup oraz ich wzorcami i dynamiką interakcji.

Zapisz się na bezpłatną konsultację psychologiczną

Co to jest terapia systemowa?

co to jest terapia systemowa

Psychoterapia systemowa jest oparta na wierze w siłę połączeń człowieka z grupami (systemami), których jest częścią. Tak więc problemy, których doświadczamy, mogą wynikać z wadliwego działania systemów, w których żyjemy.

Systemem może być rodzina, jedna z głównych i najbardziej naturalnych grup w naszym życiu, ale także inne grupy społeczne, do których należysz – np. grupa przyjaciół, zespół pracowników.

Systemy mogą utknąć w nieprzydatnych wzorcach, tworzonych przez role, w których tkwimy,  a także przekonania, na których się opierają sposoby organizowania i komunikowania się w grupie.

Terapia systemowa jest rozwiązaniem dla par, rodzin, grup i organizacji. Może skutecznie pomóc zmobilizować siłę i mocne strony relacji oraz zidentyfikować i przeformułować niezdrowe wzorce.

Terapia systemowa dla rodziny ma na celu zmniejszenie stresu i konfliktów poprzez poprawę systemów interakcji między członkami rodziny i może obejmować rodziców i dzieci w każdym wieku, ale także dziadków, rodzeństwo, partnerów, przyjaciół, opiekunów – każdego, kto jest ważny dla systemu rodzinnego.

Terapia systemowa ma na celu zidentyfikować głęboko zakorzenione wzorce w relacjach jednostki z członkami grupy. Pomaga to odkryć, w jaki sposób członkowie systemu komunikują się ze sobą i zachowują się w systemie, w oparciu o przekonania dotyczące ich ról.

Podejście to zakłada również, że problemy emocjonalne danej osoby wynikają z trudności w jej relacjach z innymi osobami w grupie i poza nią. Jeżeli więc ktoś ma trudności psychologiczne, terapeuci systemowi postrzegają je nie tylko jako indywidualny problem tej osoby, ale także jako problem dla jej rodziny i innych grup, których częścią jest dana osoba.

Jak przebiega terapia systemowa?

Czas trwania terapii systemowej zazwyczaj wynosi od 6 do 20 sesji, w zależności od występujących problemów.

Sesje terapeutyczne polegają na regularnych spotkaniach członków grupy (np. rodziny) z terapeutą w celu omówienia kwestii, które mają wpływ na ich relacje. Sesje często nie odbywają się co tydzień, lecz w większych odstępach czasowych – na przykład co 3 tygodnie.

Terapeuta omówi nadzieje każdej osoby związane z terapią i zachęci wszystkich do mówienia o swoich doświadczeniach i pomysłach oraz do aktywnego słuchania i próby zrozumienia wszystkich innych zebranych osób.

Terapeuta poprzez zadawane pytania zachęca członków terapii do refleksji nad przekonaniami, wartościami, potrzebami, nadziejami i założeniami każdej osoby, aby ułatwić wzajemne zrozumienie i wytworzyć nowe sposoby myślenia i komunikowania się.

Terapeuta pomoże wszystkim wyjść poza obwinianie i przerzucanie odpowiedzialności i zacząć odkrywać, w jaki sposób wszyscy mogą pracować razem na rzecz wspólnego celu.

Sesje terapeutyczne oraz stosowane przez specjalistę metody są indywidualnie dostosowywane do każdej grupy oraz jej celów, preferencji i potrzeb.  Na przykład sesje z udziałem dzieci mogą obejmować ćwiczenia poprzez zabawę, aby pomóc im wyrazić swoje emocje w bardziej kreatywny i angażujący sposób.

Czym różni się psycholog od psychiatry?

Rozumienie systemu rodzinnego

system rodzinny

W podejściu systemowym w psychoterapii zakłada się, że człowiek jest do szpiku kości istotą społeczną. Oznacza to, że to, co jednostkowe i indywidualne, jest pochodne względem tego, co jest społeczne i grupowe.

Według założeń systemowych, ludzkie zachowanie, w tym psychopatologię, należy rozumieć w kontekście, w którym występuje. Konteksty ludzkie to systemy z regułami, które regulują zachowanie i procesy wzajemne, takie, że zachowanie jednej części systemu wpływa na zachowanie innych części. 

Najbardziej wpływowym kontekstem ludzkim jest system rodzinny. 

Z biegiem czasu rodzina rozwija struktury, czyli spójne, powtarzalne, zorganizowane i przewidywalne wzorce zachowań rodzinnych. Jeśli dana osoba odbiega od powtarzającego się zachowania i w ten sposób definiuje inną interakcję, inni reagują przeciwko temu odchyleniu i przekształcają zachowanie z powrotem w nawykowy wzorzec.

Struktury rodzinne są więc samonapędzające się i odporne na zmiany, ale są zmienne. Celem terapii jest zwiększenie elastyczności i złożoności tych struktur.

Jednym z celów podejścia strukturalnego jest pomoc jednostkom w doświadczaniu siebie, w tym ich problemów, jako części większej całości. Kiedy jednostka jest postrzegana jako część większej grupy, jej zachowanie można rozumieć jako komplementarne lub wzajemne w stosunku do zachowania innej osoby. 

Komplementarność jest podstawową zasadą każdego związku, ponieważ zachowanie jednej osoby jest współokreślane przez zachowanie drugiej osoby w relacji. Na przykład pobłażliwość jednego rodzica jest równoważona surowością drugiego rodzica; kruchość żony pomaga mężowi czuć się opiekuńczym itp.

Rodzina organizuje się w mniejsze grupy lub podsystemy. Każda jednostka należy do różnych podsystemów, wymagających elastyczności ról. Najbardziej widocznymi podsystemami są para, rodzice i rodzeństwo.

Para, relacja romantyczna

Najważniejszym zadaniem pary jest stworzenie granic chroniących ten podsystem przed wtargnięciem innych podsystemów (np. dzieci, teściów). Ma to kluczowe znaczenie dla zdrowia rodziny.

Problemy w tym podsystemie przenoszą się na resztę rodziny. Ten podsystem jest wzorem dla dzieci w związkach intymnych dorosłych.

System rodzicielski

Ten podsystem może różnić się składem i w niektórych przypadkach może także obejmować np. dziadka, ciotkę lub najstarsze dziecko. 

Terapeuta musi się dowiedzieć, kto wchodzi w skład podsystemu rodzicielskiego. Rodzice są odpowiedzialni za opiekę, ochronę i socjalizację dzieci. Mają prawo do prywatności i podejmowania decyzji związanych z całym systemem. 

Rola podsystemu rodzicielskiego zmienia się wraz z rozwojem dzieci. W miarę rozwoju dzieci muszą mieć więcej możliwości podejmowania decyzji i samostanowienia.

System rodzeństwa

Rodzeństwo jest pierwszą grupą rówieśniczą dziecka, z którą dziecko uczy się kontaktów towarzyskich.  Rodziny wielodzietne mogą mieć różne grupy rodzeństwa, w zależności od stadiów rozwojowych.

Zdrowe granice

Chronią one autonomię rodziny i podsystemów, regulując bliskość i hierarchię. Rodziny lub grupy w rodzinie mogą mieć zbyt rozproszone granice, co prowadzi do uwikłania, lub zbyt sztywne, co skutkuje brakiem zaangażowania. Wzorce granic w rodzinie mają tendencję do wzajemności, tak że na przykład może istnieć uwikłana diada nadopiekuńcza matka – nieporadne dziecko i niezaangażowany ojciec.

Jak być asertywnym

Dla kogo jest terapia systemowa?

dla kogo terapia systemowa

Omawiany na terapii system może być rodziną, parą, grupą przyjaciół, współpracownikami lub inną grupą ludzi, których związek jest kluczem do ich życiowego zadowolenia.

Ten nurt terapii jest dla każdej grupy ludzi, których system stał się dysfunkcyjny. W tych grupach często występuje dynamika rodzinna, mimo że nie są to rodziny. Jeśli część systemu jest zepsuta, to cały system nie działa odpowiednio.

Terapia systemowa może być korzystna dla różnych rodzin i różnych problemów w ich obrębie, w tym rodzin ze środowisk z trudnościami społecznymi i ekonomicznymi, rodzin, które mają dzieci z problemami behawioralnymi, a także jest przydatna dla osób, które mają trudności emocjonalne w relacjach z innymi.

Terapia systemowa bywa utożsamiana z terapią rodzinną. I choć faktycznie, rodzina jak najbardziej może skorzystać z terapii systemowej, to nie każda terapia rodzinna jest terapią systemową oraz nie każda terapia systemowa jest terapią rodzinną.

Oprócz rodzin podejście systemowe jest wdrażane w dziedzinie biznesu, edukacji, polityki, psychiatrii, pracy socjalnej i medycyny rodzinnej.

Od rodziny po orkiestrę, współpracowników, czy drużyny sportowe – terapia systemowa skupia się na relacjach między grupą ludzi, a nie wyłącznie na myślach i uczuciach jednostki.

Terapia systemowa daje ludziom bezpieczną przestrzeń do odkrywania systemu, w którym się znajdują – czy to osobistego, czy zawodowego. Pomaga w relacjach i połączeniach między ludźmi w systemie.

Jak działa terapia systemowa?

Terapia systemowa koncentruje się na interakcjach i relacjach w grupie, aby pomóc jej członkom rozwiązać problemy i wypracować lepsze dla nich wzorce myślenia, zachowania i komunikacji między sobą. Daje wszystkim członkom grupy szansę na zbadanie swoich uczuć i powiedzenie tego, co myślą w bezpiecznym, nieoceniającym środowisku.

Terapia ma na celu zidentyfikowanie głęboko zakorzenionych wzorców w relacjach jednostki, a także między członkami grupy. Proces ten pomaga odkryć sposoby, w jakie członkowie komunikują się i zachowują w systemie, w oparciu o przekonania dotyczące ich ról.

Terapeuta pomoże im zrozumieć ich różnice w ich postrzeganiu i pomoże znaleźć te przekonania i zachowania, które mogą być przyczyną problemów. W terapii systemowej zaangażowany jest każdy członek grupy, tak że nikt nie czuje się odizolowany lub w inny sposób wykluczony.

To bezpieczna i zabezpieczona przestrzeń do odkrywania kluczowych problemów wpływających na grupę – niezależnie od tego, czy są to problemy z przeszłości, czy z teraźniejszości.

Terapia systemowa i inne rodzaje psychoterapii

Praktyka terapii systemowej podchodzi do problemów praktycznie, a nie analitycznie, to znaczy, że nie podejmuje próby ustalenia przeszłych przyczyn jak podejście psychoanalityczne, ani nie stawia diagnozy (kto jest chory, kto jest ofiarą).

Zamiast tego terapia systemowa ma na celu zidentyfikowanie stagnacyjnych wzorców zachowań w grupach ludzi, takich jak rodzina, i odniesienie się do tych wzorców bezpośrednio, niezależnie od analizy przyczyny.

Kluczowym punktem tej perspektywy nie jest więc zaprzeczanie absolutom, ale o wiele bardziej pokora i uznanie ze strony terapeuty, że nie mają mocy do zmiany ludzi lub systemów, a raczej rolą terapeuty systemowego jest pomóc i skłonić system do samodzielnej zmiany.

Terapia systemowa nie jest próbą „leczenia przyczyn” ani objawów, raczej daje żywym systemom impulsy, które pomagają im wspólnie rozwijać nowe wzorce, przyjmując nową strukturę organizacyjną, która umożliwia rozwój każdego członka grupy.

Tym samym terapia systemowa różni się od analitycznych form terapii, w tym psychoanalitycznych lub psychodynamicznych form terapii rodzinnej, w której terapia systemowa koncentruje się na praktycznym zajmowaniu się obecnymi wzorcami relacji, a nie na analizie przyczyn, takich jak podświadome impulsy lub trauma z dzieciństwa.

Terapia systemowa różni się od terapii systemowej rodzinnej tym, że obejmuje inne systemy życiowe (tj. grupy ludzi) oprócz rodziny, na przykład grupy pracownicze. Oprócz rodzin i biznesu, podejście systemowe jest coraz częściej wdrażane w dziedzinie edukacji, polityki, psychiatrii, pracy socjalnej i medycyny rodzinnej.

Formy terapii systemowej

Podejście systemowe dzielimy na dwie główne kategorie – strukturalną oraz strategiczną.

Strukturalna terapia systemowa

Strukturalna terapia systemowa przygląda się relacjom rodzinnym, zachowaniom i wzorom, które są prezentowane podczas sesji terapeutycznej, w celu oceny struktury rodziny.

Wykorzystując czynności, takie jak odgrywanie ról podczas sesji, terapeuci badają również podsystemy w strukturze rodziny, takie jak podsystemy rodzicielskie lub rodzeństwa.

Strategiczna terapia systemowa

Strategiczna terapia systemowa bada procesy i funkcje rodzinne, takie jak komunikacja czy wzorce rozwiązywania problemów, poprzez ocenę zachowania rodziny poza sesją terapeutyczną.

Techniki terapeutyczne mogą obejmować przeformułowanie lub przedefiniowanie scenariusza problemu lub zastosowanie paradoksalnych interwencji (na przykład sugerowanie rodzinie podjęcia działań pozornie sprzecznych z jej celami terapeutycznymi) w celu wywołania pożądanej zmiany.

W jakich kwestiach może pomóc terapia systemowa?

Terapia systemowa może pomóc w zidentyfikowaniu i rozwiązaniu problemów, które powodowały problemy w grupie.

Może pomóc ludziom w systemie wczuć się i współczuć sobie nawzajem.

Ogólnie rzecz biorąc, terapia systemowa może pomóc poprawić komunikację, zbudować silniejsze relacje i umożliwić grupie wyjście z problemów.

Terapia systemowa może pomóc w:

  • zobaczeniu swoich problemów z nowej perspektywy,
  • zrozumieć różne perspektywy, w tym osób najważniejszych w Twoim życiu,
  • rozpoznaniu swoich mocnych stron oraz sposobów, jak je wykorzystać,
  • nauczeniu się współpracy,
  • znalezieniu nowych sposobów reagowania i radzenia sobie z trudnościami,
  • zidentyfikowaniu pola do korzystnych zmian,
  • lepszym radzeniu sobie jako jednostka,
  • wzmocnieniu więzi między osobami w grupie.

Jest to terapia, która pomaga dostrzec, nauczyć się i rozpoznać rodzaje wzorców relacji i interakcji, w których możesz się znaleźć wraz ze swoją grupą społeczną. Ten rodzaj terapii może być stosowany zarówno w leczeniu krótko-, jak i długoterminowym.

Zaburzenia i indywidualne problemy psychiczne

Jest to terapia, która ma szerokie zastosowanie i może być wykorzystywana do eksploracji szeregu zagadnień, w tym:

  • problemy emocjonalne,
  • zaburzenie depresyjne,
  • zagadnienia związane z uzależnieniami,
  • hazard,
  • budowa relacji i zaburzenia seksualne,
  • relacja z pieniędzmi,
  • zaburzenia odżywiania,
  • niepokój i zaburzenia lękowe,
  • napady paniki i Zespół Stresu Pourazowego (PTSD).

Terapia systemowa jest bardzo przydatna w pracy z wieloma problemami, które mogą wystąpić w rodzinach, niezależnie od tego, czy dotyczą par, rodziców i dzieci, czy na przykład samych dzieci między sobą.

Można go jednak przystosować do stosowania w sytuacjach pozarodzinnych, np. wśród znajomych lub w pracy – wszędzie tam, gdzie ludzie są ze sobą związani.

Oprócz problemów związanych z relacjami i rodziną, terapia systemowa jest również przydatna w wielu obszarach problemów osobistych, takich jak lęk, depresja, niska samoocena, brak pewności siebie, ataki paniki, stres związany z orientacją seksualną i tak dalej.

Są obszary wymagające specjalistycznej interwencji terapeutycznej, m.in. uzależnienia, ADHD, zachowania kompulsywne. W takich sytuacjach terapia systemowa (rodzinna) jest bardzo przydatna jako wsparcie indywidualnej pracy specjalistycznej.

Angażując całą rodzinę w proces zdrowienia, budując wiarę we własne umiejętności i pomagając znaleźć bardziej użyteczne sposoby nawiązywania kontaktów, postęp osiągnięty w pracach specjalistycznych jest wzmocniony, a przyszły dobrobyt wszystkich zainteresowanych jest pewniejszy.

Indywidualnie i grupowo

Jednym z celów terapii systemowej jest pomoc ludziom w rozwijaniu ich własnych, niezależnych sposobów postrzegania tego, co dzieje się z nimi, gdy odnoszą się do określonych osób.

W swojej terapii będziesz pracować nad rozwojem bardziej niezależnych sposobów myślenia o różnych kwestiach. Ten typ terapii pomaga ludziom zrozumieć i zmienić pewne rzeczy dotyczące ich relacji i dopasowania systemów, których są częścią.

Wszyscy jesteśmy różnymi częściami różnych systemów, szczególnie rodzinnych i czasami, gdy jest to możliwe, terapeuci będą chcieli włączyć całą rodzinę, aby pomóc zrozumieć, jak Twoja rodzina dostosowuje się i współdziała ze sobą.

Robią to, aby pomóc dostrzec i zidentyfikować nieprzystosowawcze zachowania oraz je zmienić. Nie ma na celu obwiniania poszczególnych członków rodziny. Nadrzędnym celem jest stworzyć bardziej wspierające środowisko i system rodzinny.

Ponieważ włączenie różnych członków rodziny w terapię może być bardzo trudne, może się zdarzyć, że jednostka będzie musiała jedynie wyobrażać sobie system, którego jest częścią, samodzielnie, w rozmowie indywidualnej ze swoim terapeutą.

Twój terapeuta pomoże ci zidentyfikować i wprowadzić zmiany, aby zrozumieć rodzaj systemów, które rozwijasz, i zobaczyć, co możesz zrobić, aby uczynić je bardziej adaptacyjnymi, zdrowymi i użytecznymi dla Ciebie.

Terapia systemowa naprawdę ma na celu pomóc Ci zrozumieć siebie, Twoje potrzeby i sposób, w jaki odnosisz się do innych ludzi i zrozumieć emocjonalne stany, które są w Tobie prowokowane przez inne części twojego systemu.

W ten sposób terapia systemowa ma na celu zapewnienie większej autonomii i niezależności oraz przestrzeni do podejmowania dobrych decyzji oraz tworzenia i budowania dla siebie zdrowszego stylu życia.

Na co zwrócić uwagę u systemowego terapeuty rodzinnego

Dobry terapeuta systemowy nie osądza jednej osoby jako sprawcy ani nie wskazuje palcem. Zamiast tego traktuje system całościowo jako źródło problemów.

Terapeuta nie powinien próbować zmienić ani Ciebie, ani twojej rodziny. Zamiast tego jest katalizatorem, próbując stworzyć bezpieczne warunki i aktywując zmiany, na które się zgadzacie.

Dobry terapeuta systemowy zadaje trafne pytania, które skłaniają do refleksji, pomagając Twojej rodzinie lub systemowi grupowemu wykorzystać jego mocne strony, zasoby i mądrość.

Czujesz się delikatnie wspierany przez dobrego terapeutę systemowego, popychany lub prowadzony. W rzeczywistości on lub ona czasami może tak bardzo zaangażować Cię w rozmowę z członkami twojej grupy lub rodziny, że nawet na chwilę zapominasz o obecności terapeuty.

Podsumowanie

Terapie systemowe oferują inną perspektywę dla naszych problemów i trudności. Jest to perspektywa, która stawia relacje ponad jednostką, aby pomóc poprawić życie ludzi. To niezwykła i ciekawa metoda, która zyskuje coraz większe znaczenie w tej dziedzinie terapii.

Terapia systemowa ma na celu zidentyfikowanie głęboko zakorzenionych wzorców w relacjach jednostki, a także z członkami rodziny. Proces ten pomaga odkryć sposoby, w jakie członkowie komunikują się i zachowują w systemie, w oparciu o przekonania dotyczące ich ról.

Źródła

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Najnowsze artykuły