Co to jest trauma? Objawy i leczenie

trauma

Często słyszymy o tym, że ktoś przeżył traumę lub że jakieś wydarzenie było traumatyczne. Czym tak naprawdę jest trauma?

Czy każde trudne wydarzenie się do niej zalicza? Jak sobie z nią radzić?

Co to jest trauma?

co to jest trauma

Trauma (psychologiczna) to emocjonalna reakcja na trudne wydarzenie, takie jak wypadek, przemoc seksualna, czy klęska żywiołowa. 

Bezpośrednio po zdarzeniu traumatycznym typowymi reakcjami są szok i zaprzeczenie.

Długoterminowe skutki przeżycia traumy mogą obejmować wahania silnych emocji, ogólne napięcie, a nawet objawy fizyczne, takie jak bóle głowy lub nudności.

Chociaż „zdrowe” przeżywanie traumy także obejmuje te reakcje, niektórzy ludzie mają trudności z kontynuowaniem swojego życia po traumatycznym wydarzeniu.

Psychologowie mogą pomóc znaleźć konstruktywne sposoby na radzenie sobie z emocjami i przepracowanie traumy.

Wydarzenie traumatyczne

Trauma przybiera wiele kształtów i form, ale istnieją pewne typowe scenariusze, które są na tyle trudne, że uważa się je za potencjalnie traumatyczne. 

Takie wydarzenia, to:

  • bycie ofiarą przemocy (każdego rodzaju – psychicznej, fizycznej, seksualnej),
  • wypadek samochodowy,
  • śmierć bliskiej osoby (szczególnie tragiczna i niespodziewana),
  • rozwód (własny lub bliskich osób, na przykład rodziców),
  • porzucenie (np. przez partnera lub rodziców),
  • uwięzienie,
  • utrata pracy,
  • doświadczenie ubóstwa, czy kryzysu bezdomności,
  • klęski żywiołowe,
  • uraz fizyczny,
  • poważna choroba,
  • wojna,
  • terroryzm,
  • bycie świadkiem przestępstwa, wypadku lub śmierci.

Niektóre traumy, takie jak wypadki czy klęski żywiołowe, są zdarzeniami jednorazowymi, o ograniczonym czasie trwania i zakresie.

Inne traumy są długotrwałe, takie jak radzenie sobie z przewlekłą chorobą lub radzenie sobie z powtarzającą się przemocą domową.

Należy pamiętać, że samo zaistnienie wydarzenia potencjalnie traumatycznego nie oznacza pewności, że wystąpi trauma lub zespół stresu pourazowego. Kluczowa jest osobista reakcja danej osoby.

Dokładnie ta sama sytuacja u jednej osoby może wywołać ciężką traumę, a inna osoba samodzielnie poradzi sobie z przeżyciem, bez długotrwałych uszczerbków na zdrowiu psychicznym.

Życie po traumie – konsekwencje nieleczonej traumy

życie po traumie

Kiedy dana osoba doświadcza traumy, w umyśle powstaje sieć skojarzeń związanych z traumatycznym wydarzeniem. 

Na przykład, jeśli dana osoba uczestniczy w wypadku samochodowym, doświadcza go na wielu poziomach, w tym za pomocą wzroku, węchu i słuchu.

Te wspomnienia i doświadczenia zmysłowe są przechowywane, łączą się w skojarzenia i często zostają z nami na długie lata.

Wiele osób, które przeżyło traumę, po latach pamięta na przykład zapach towarzyszący traumatycznemu wydarzeniu.

Zupełnie nowe sytuacje, które są w jakiś sposób (czasem bardzo subtelny) podobne do doświadczenia traumatycznego, mogą powodować silne negatywne reakcje.

Na przykład osoba, która doświadczyła wyżej wspomnianego wypadku samochodowego, może zacząć panicznie bać się jazdy samochodem, albo nawet doświadczać negatywnych emocji na sam dźwięk uruchomionego silnika.

Jeśli trauma psychologiczna nie jest leczona, mogą pojawić się takie problemy, jak koszmary senne, bezsenność, lęk, ataki paniki, złość, drażliwość lub beznadziejność. 

Osoba po traumie może również zacząć odczuwać objawy fizyczne, takie jak zaburzenia żołądkowo-jelitowe, szybkie bicie serca lub skrajne zmęczenie. 

Objawy te mogą objawiać się bezpośrednio po traumatycznym wydarzeniu lub mogą pojawiać się nawet lata po nim.

Przykre objawy będą trwały, dopóki trauma nie zostanie wyleczona i przepracowana – na przykład za pomocą terapii i wsparcia emocjonalnego. 

Innym potencjalnym zagrożeniem wynikającym z nieleczonej traumy może być popadnięcie w niezdrowe mechanizmy radzenia sobie.

Najczęstszymi są uzależnienia (np. od alkoholu, narkotyków, leków). Z pozoru wydają się koić nerwy, jednak jest to tylko pozór. Z czasem same stają się źródłem cierpienia.

Nieleczona trauma może też przerodzić się w poważne zaburzenia psychiczne – takie jak fobie, depresja, zespół stresu pourazowego, czy inne zaburzenia z grupy zaburzeń lękowych (nerwic).

Należy zauważyć, że nie wszystkie osoby doświadczają traumy w ten sam sposób, a sposób jej manifestacji jest tak indywidualny, jak osoba, która doświadczyła traumatycznego wydarzenia.

„Normalna” reakcja na trudne wydarzenia

reakcja na trudne wydarzenia

Czym więc jest „normalne” przeżycie trudnej sytuacji w porównaniu z „nienormalnym” wystąpieniem traumy?

Trudno na to odpowiedzieć, ponieważ każdy reaguje inaczej na potencjalnie traumatyczne wydarzenie. Co więc leży w granicach zdrowia?

  • Częste myśli i wspomnienia: po trudnym wydarzeniu często pojawiają się powracające myśli i wspomnienia. Ich wystąpienie jest szczególnie prawdopodobne, gdy napotkasz coś (na przykład osobę, miejsce lub obraz), co przypomina ci o wydarzeniu. To normalne, że powracają do nas myśli o czymś, co negatywnie wpłynęło na nasze życie. Jednak o ile te myśli nie paraliżują Cię i nie utrudniają Ci normalnego funkcjonowania, a na dodatek z czasem bledną – prawdopodobnie reagujesz zdrowo.
  • Nadmierna czujność: bardzo naturalne jest również, że po trudnym doświadczeniu jesteś bardziej czujny i świadomy swojego otoczenia. Jest to w rzeczywistości bardzo zdrowy objaw, ponieważ twoje ciało i umysł starają się zapewnić ci bezpieczeństwo, uświadamiając ci potencjalne źródła zagrożenia i niebezpieczeństwa.
  • Nadmierne pobudzenie: tak, jak prawdopodobnie będziesz bardziej czujny, prawdopodobnie poczujesz się też bardziej pobudzony. To znowu część naturalnego systemu ochrony. Strach i niepokój mówią nam, że istnieje jakiś rodzaj niebezpieczeństwa, a wszystkie odczucia cielesne, które towarzyszą strachowi i niepokojowi, mają na celu pomóc nam zareagować na to niebezpieczeństwo – przygotowują nas do ucieczki lub walki. Po trudnym wydarzeniu system alarmowy twojego ciała będzie bardziej czuły, próbując chronić cię przed przyszłymi traumatycznymi wydarzeniami.
  • Poczucie zagrożenia: w skrajnie trudnych sytuacjach nasze założenia o tym, że świat jest bezpiecznym miejscem, w zrozumiały sposób zostają zburzone. W konsekwencji ludzie mogą czuć się tak, jakby każda sytuacja lub miejsce było potencjalnie niebezpieczne. Miejsca lub sytuacje, w których kiedyś czułeś się bezpiecznie, mogą teraz wywoływać niepokój. Jest to szczególnie prawdopodobne w sytuacjach lub miejscach, które przypominają o wydarzeniu.

Gdy przeczytasz niektóre objawy, które często występują po traumatycznym wydarzeniu, zauważysz, że większość z nich to również objawy zespołu stresu pourazowego. Ważne jest, aby pamiętać, że występowanie tych objawów nie oznacza, że ​​masz PTSD.

Chociaż objawy mogą być niepokojące, często są znacznie mniej dotkliwe i intensywne niż w przypadku zaburzenia.

Zespół stresu pourazowego nie może zostać zdiagnozowany przez około 30 dni po traumatycznym zdarzeniu, ponieważ wiele objawów podobnych do PTSD jest w rzeczywistości częścią naturalnej reakcji organizmu na traumatyczne wydarzenie, a u wielu osób objawy te z czasem będą się stopniowo zmniejszać.

Krótko mówiąc – to normalne, że po trudnych doświadczeniach jest ci ciężko, a do tego reagujesz i zachowujesz się nieco inaczej.

Niepokojące jest, jeżeli objawy nie będą ustępować z czasem i zaczną utrudniać Ci normalne funkcjonowanie.

Zaburzenia wynikające z traumy

zaburzenia wynikające z traumy

Jak już wiesz, nieleczona trauma może przerodzić się w poważne zaburzenia zdrowia psychicznego. Przyjrzyjmy się zaburzeniom najczęściej pojawiającym się jako następstwo traumy.

Ostra reakcja na stres i ostre zaburzenie stresowe

Ostra reakcja na stres (ang. ASR – Acute Stress Response) występuje w ciągu około 1 miesiąca po przeżyciu ostrego stresu traumatycznego. Trwa od 2 dni do 4 tygodni.

Charakterystyczne dla tego zaburzenia jest przejawianie co najmniej trzech z objawów:

Zespół stresu pourazowego (PTSD)

Pełna diagnoza zespołu stresu pourazowego wymaga utrzymywania się objawów przez przynajmniej miesiąc (jeśli objawy utrzymują się krócej, zwykle stawia się diagnozę ostrej reakcji na stres, o której możesz przeczytać wyżej).

Zasadnicze objawy tego zaburzenia, to:

  • ciągłe przeżywanie traumatycznego wydarzenia (powracanie myślami do tej sytuacji, rozpamiętywanie, uporczywe wspomnienia i obrazy),
  • unikanie bodźców związanych z traumatyczną sytuacją.

Więcej na temat zespołu stresu pourazowego (ang. PTSD – Post-Traumatic Stress Disorder) możesz przeczytać w tym artykule.

Leczenie traumy

Leczenie traumy będzie zależeć od objawów, których doświadczasz w jej wyniku.  Leczenie może obejmować psychoterapię, leki, samoopiekę lub kombinację tych podejść. 

Psychoterapia

Często koncentruje się na pomaganiu ludziom w zintegrowaniu ich emocjonalnej reakcji na traumę, a także na radzeniu sobie z wynikającymi z tego stanami zdrowia psychicznego, takimi jak lęk, depresja lub zespół stresu pourazowego.

Leczenie może obejmować zastosowanie terapii poznawczo-behawioralnej, aby pomóc ocenić myśli i uczucia związane z traumą i zastąpić negatywne myślenie i mechanizmy na takie, które lepiej nam służą.

Bardzo skuteczną i efektywną, a jednocześnie nowatorską metodą leczenia traumy jest terapia EMDR.

Wszystko o terapii traumy za pomocą EMDR

Leki

Istnieją leki, które mogą być pomocne w przypadku stanów lękowych po przeżyciu traumy – zazwyczaj są to leki przeciwdepresyjne i leki przeciwlękowe.

Leki nie wystarczą do wyleczenia traumy. Są świetnym rozwiązaniem, aby ukoić cierpienie i ustabilizować stan osoby po traumie na tyle, aby była w stanie podjąć psychoterapię.

Jak radzić sobie z traumą – samopomoc

leczenie traumy

Po doświadczeniu traumatycznego wydarzenia bardzo ważne jest wdrożenie zdrowych strategii radzenia sobie, takich jak korzystanie ze wsparcia społecznego i minimalizowanie niezdrowych strategii radzenia sobie, takich jak unikanie ucieczki w alkohol lub narkotyki.

Niektóre z rzeczy, które warto wypróbować, aby poradzić sobie z traumą, to:

  • znalezienie grupy wsparcia, w której możesz porozmawiać z innymi osobami, które przeszły przez podobne doświadczenia – mogą być to znajome Ci osoby, albo grupy wsparcia organizowane przy ośrodkach wspierających zdrowie psychiczne,
  • zajęcie się zdrowiem organizmu, które wzmocni Cię, dzięki czemu łatwiej będzie Ci mierzyć się z przytłaczającymi emocjami – podstawą jest wystarczająca ilość snu oraz odżywcza dieta,
  • bezpieczne wyładowywanie negatywnych emocji, dzięki któremu nie będziesz czuł potrzeby uciekać w niezdrowe odskocznie (takie jak alkohol, narkotyki, czy zachowania autoagresywne) – dobrym wyborem może być sport, robótki ręczne, albo wyrażanie się przez sztukę (np. muzykę lub malowanie),
  • podejmowanie drobnych działań, może pomóc Ci odzyskać poczucie kontroli – wykonanie dawno odwlekanego zadania, jak porządki w mieszkaniu, są na pozór błahe, ale w rzeczywistości pozwalają powrócić do normalnego trybu funkcjonowania.

Podsumowanie

Trauma psychologiczna to reakcja na skarnie trudne wydarzenie życiowe – np. doświadczenie wojny, śmierci bliskiej osoby, czy uczestnictwo w wypadku.

Zszargane nerwy i emocje są normalną reakcją, jeśli jednak z czasem stan nie zacznie ulegać poprawie, to nieleczona trauma może poważnie utrudnić życie, a nawet przerodzić się w zaburzenie.

Na szczęście istnieją skuteczne sposoby radzenia sobie z traumą – wliczając w to psychoterapię, leki oraz metody samopomocy.

Źródła

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Najnowsze artykuły