Nowe technologie przynoszą nam fantastyczne rozwiązania, ale także nowe problemy i zagrożenia. Jednym z podstawowych problemów jest uzależnienie od gier komputerowych.
Sytuacja jest problematyczna, bo samo zjawisko jest nowe, a świat gier dynamicznie się rozwija.
Jednak, na podstawie wiedzy o innych uzależnieniach i ogólnej wiedzy psychologicznej, możemy przyjrzeć się temu potencjalnemu zaburzeniu i znaleźć skuteczne rozwiązania.
Zapisz się na bezpłatną konsultację psychologiczną
Czy można uzależnić się od gier komputerowych?
W obecnych czasach można grać na komputerach, tabletach, konsolach, smartfonach, właściwie nada się wszystko, co ma ekran.
Gry są wszędzie – nawet portale społecznościowe, udostępniają możliwość grania i porównywania swoich osiągnięć ze znajomymi.
Oficjalna definicja uzależnienia od gier wideo różni się w zależności od organizacji ją tworzącej. Nic w tym dziwnego, biorąc pod uwagę jak nowe i dynamicznie rozwijające się jest to zjawisko.
Podobnie jak w przypadku wszystkich nałogów, rozważając możliwość uzależnienia od gier, ważne jest, aby nie brać pod uwagę tylko ilości czasu spędzonego na graniu, ale także funkcję, jaką ono spełnia w życiu. Granie w gry, jeżeli jest tylko jednym z szeregu zajęć rekreacyjnych, może być zupełnie nieszkodliwe.
Uzależnienie od gier lub ich nadużywanie jest najczęściej obserwowane u użytkowników gier wieloosobowych. Takie gry oferują graczom wiele atrakcji – są interaktywne, społecznościowe, rywalizacyjne i odbywają się w czasie rzeczywistym.
Przez to, że twórcy gry robią wszystko, aby jak najmniej opłacało się grę przerwać, gry takie są bardziej uzależniające. W rezultacie mają także większy negatywny wpływ na zdrowie fizyczne, nawyki dotyczące snu oraz wyniki w nauce i pracy.
W którym momencie granie staje się problemem?
Kiedy gra staje się głównym sposobem radzenia sobie w życiu, w wyniku czego inne ważne obszary życia są zaniedbywane lub zakłócane – wtedy mamy do czynienia z prawdziwym problemem.
Jednym z głównych powodów, dla których gry są uzależniające, jest to, że… specjalnie są tak zaprojektowane.
Projektanci gier komputerowych szukają sposobów, aby jak najwięcej osób grało w ich gry. Osiągają to, sprawiając, że gra jest wystarczająco trudna, aby wracać po więcej, ale nie tak mocno, że gracz się poddaje. Innymi słowy, sukces gracza często wydaje się być nieco poza jego zasięgiem.
Pod tym względem uzależnienie od gier wideo jest bardzo podobne do innego, bardziej znanego nam zaburzenia: uzależnienia od hazardu.
Oczywiście nie każdy, kto dużo gra, ma problem z grami. Oskarżanie o uzależnienie osób, które mogą być po prostu entuzjastami gier jest szkodliwe.
Uzależnienie od gier komputerowych to kompulsywne lub niekontrolowane korzystanie z gier w sposób, który powoduje problemy w innych dziedzinach życia danej osoby.
Uzależnienie od gier, często uważane za formę uzależnienia od komputera lub Internetu, jest coraz większym problemem dla rodziców, ponieważ gry stają się coraz bardziej powszechne i często są skierowane do dzieci (nawet tych najmłodszych).
Oznaki uzależnienia od gier komputerowych
Zgodnie z kryteriami sugerowanymi przez środowiska psychologiczne w kwestii uzależnienia od gier komputerowych oraz ogólnymi objawami uzależnienia, należy być ostrożnym, jeżeli zauważysz poniższe objawy:
- ciągłe zaabsorbowanie myślami o graniu,
- złe samopoczucie w czasie, w którym nie można grać,
- potrzeba spędzania coraz więcej czasu grając, aby czuć się dobrze,
- nieumiejętność odmówienia sobie gry,
- porzucenie innych hobby i form relaksu,
- nadmierna ilość grania przekłada się na problemy w innych obszarach życia (np. na pracy),
- dalsze zaangażowanie w gry mimo pojawienia się w/w problemów
- okłamywanie bliskich osób o tym, ile czasu spędza się na grach,
- granie jako reakcja na stres i negatywne emocje.
Uzależnienie od gier komputerowych jest podobne do innych uzależnień pod względem ilości czasu spędzonego na graniu, silnego emocjonalnego przywiązania do danej czynności i trudności społecznych doświadczanych przez osoby uzależnione od gier.
Podobnie jak w przypadku innych nałogów, osoby uzależnione od gier zajmują się grą, co zakłóca pracę, życie rodzinne i inne dziedziny życia.
Czy moje dziecko jest uzależnione od gier?
Jeśli jesteś rodzicem i martwisz się, ile czasu Twoje dziecko spędza na grach, najpierw zobacz, jak dobrze sobie radzi w szkole i czy nie osłabiły się jego kontakty przyjaciółmi.
Dobre oceny i dobre relacje z rówieśnikami i rodziną to oznaki, że gry (przynajmniej na razie) nie stanowią palącego problemu.
Im młodsze dzieci zaczynają grać w gry wideo, tym większe jest prawdopodobieństwo, że rozwiną się u nich zachowania podobne do uzależnienia.
Po pierwsze, uzależnienie od gier nie jest zależne od określonego systemu ani nawet od spędzanego na grach czasu. Godzina dziennie grania na smartfonie, tablecie, konsoli lub komputerze jest wystarczająca, aby rozwinęło się uzależnienie.
Po drugie, Twoje dziecko może być w stanie grać w gry godzinami i nie popaść w uzależnienie.
Uzależnienie od gier komputerowych nie jest zarezerwowane dla wyrzutków – choć taki panuje stereotyp. To uzależnienie może przytrafić się każdemu.
Krótko mówiąc, uzależnienie od gier nie jest wyznaczane przez obiektywne przesłanki – takie jak ilość godzin poświęcona na grę – ale przez psychologiczne i społeczne efekty jakie wywołuje.
Twoje dziecko może być uzależnione od gier wideo, jeśli wykazują następujące objawy:
- nieustannie rozmawia o grach i nie wykazuje takiego zainteresowania innymi tematami,
- gdyby tylko było to możliwe, grałoby przez długi czas każdego dnia,
- stanowczo i negatywnie reaguje, gdy usłyszy o tym, że gra za dużo (w skrajnych przypadkach reakcje mogą być nawet agresywne)
- złości się lub smuci w momencie konieczności zakończenia gry,
- jest w stanie poświęcić inne potrzeby (np. snu) na rzecz gry,
- ukrywa lub kłamie na temat ilości czasu spędzonego na grach,
- wydaje się zatroskane, przygnębione lub samotne.
Negatywne skutki nadmiernego grania
Podobnie jak w przypadku każdego innego uzależnienia, uzależnienie od gier można rozpoznać po pewnych „znakach ostrzegawczych”.
Ważne jest, aby wiedzieć, jak rozpoznać te znaki, jeśli Ty lub ktoś, na kim Ci zależy, jest zapalonym graczem.
Objawy te mogą być zarówno emocjonalne, jak i fizyczne.
Niektóre z emocjonalnych oznak lub objawów uzależnienia od gier wideo obejmują:
- uczucie niepokoju lub drażliwości, gdy nie można grać,
- zaabsorbowanie myślami o poprzedniej aktywności online lub oczekiwaniem na następną sesję grania,
- okłamywanie znajomych lub członków rodziny na temat czasu spędzonego na graniu,
- izolacja od innych, aby spędzać więcej czasu na grach.
Niektóre z fizycznych oznak lub objawów uzależnienia od gier wideo obejmują:
- zmęczenie,
- migreny spowodowane intensywną koncentracją lub zmęczeniem oczu,
- zespół cieśni nadgarstka,
- pogorszenie dbania o siebie (w tym higieny osobistej i aktywności fizycznej),
- pogorszenie stanu oczu (np. zespół suchego oka),
- problemy ortopedyczne i bóle kręgosłupa związane z długim pozostawaniem w pozycji siedzącej,
- zwiększone ryzyko napadów padaczkowych.
Większość wymienionych powyżej objawów ma krótkotrwałe skutki, mogą one prowadzić do poważniejszych długoterminowych konsekwencji, jeśli nie zostaną odpowiednio rozwiązane.
Na przykład osoba uzależniona od gier, może często robić to koszem snu lub spożywania odpowiednich posiłków. Chociaż krótkoterminowe skutki tego mogą obejmować głód i zmęczenie, może ostatecznie doprowadzić do zaburzeń snu lub problemów związanych z dietą.
Podobnie ci, którzy izolują się od innych, aby grać w gry, mogą przegapić wydarzenia rodzinne, wyjścia z przyjaciółmi lub inne wydarzenia. Jeśli będzie to powtarzać się przez długi czas, uzależnieni mogą stracić wsparcie w najbliższym otoczeniu.
Inne długoterminowe skutki uzależnienia od gier wideo, które należy wziąć pod uwagę, to konsekwencje finansowe, naukowe i zawodowe.
Gry i sprzęt potrzebny do nich mogą być bardzo drogie. Gry są oczywiście również bardzo czasochłonne, pozostawiając uzależnionym graczom mniej czasu na skupienie się na edukacji lub karierze.
Sposoby radzenia sobie z uzależnieniem od gier komputerowych
Uzyskaj pomoc od swojego lekarza lub terapeuty – lub pediatry Twojego dziecka, jeśli osoba, o którą się martwisz jest małoletnia – gdy tylko uznasz, granie wymyka się spod kontroli.
Pamiętaj, że wczesna reakcja zwiększa szansę na szybsze i łatwiejsze wyjście z problematycznego położenia.
Spróbuj zrozumieć, dlaczego grasz
Jeżeli jesteś dorosły i czujesz, że być może nadmiernie angażujesz się w gry komputerowo, spróbuj zacząć od uczciwej obserwacji siebie.
W jakich momentach grasz? Jak długo? Zastanów się, czy nie uciekasz od czegoś, czego bardzo nie chcesz robić, lub o czym nie chcesz myśleć.
A może w grach odnajdujesz coś, czego brakuje Ci w codziennym życiu?
Spróbuj poznać wzory swojego zachowania, żeby lepiej zrozumieć istotę problemu i łatwiej go przełamać.
Znajdź zastępstwo
Najlepszym rozwiązaniem, jest znalezieniem „bardziej zdrowego” hobby, którym będziesz mógł zastąpić granie. W przeciwnym razie, jeśli będziesz się po prostu nudzić, będziesz bardziej skłonny do wrócenia do gry.
Pamiętaj jednak, że musi być to zajęcie, które naprawdę sprawia Ci wiele przyjemności. Nie oszukuj się i nie mów sobie, że zamiast grania będziesz czytał, jeżeli czytanie nigdy Cię nie pociągało.
Do dyspozycji masz mnóstwo rozwiązań, które można robić samemu lub w grupach, na przykład:
- aktywności sportowe – od spacerów i jogi, po taniec lub sztuki walki,
- czytanie i oglądanie filmów,
- nauka nowych umiejętności – np. języka obcego,
- aktywność kreatywna – nauka gry na instrumencie, malowanie, fotografia czy grafika komputerowa,
- zaangażowanie w wolontariat,
- zupełnie nowa umiejętność – np. szycie, garncarstwo lub odnawianie starych mebli.
Jeśli żadna z tych opcji jeszcze Cię nie porwała – nie martw się. Już samo popróbowanie nowych rzeczy świetnie odciąga uwagę od starych nawyków.
Znajdź wsparcie
Nie ma potrzeby, abyś radził sobie samemu. Porozmawiaj o swoim problemie z partnerem, kimś z rodziny albo zaufanym przyjacielem. Na pewno chętnie wesprą Ci i pomogą znaleźć rozwiązanie.
Warto także zwrócić się o pomoc do terapeuty. Pomoże Ci zrozumieć Twój tryb myślenia i działania i wspólnie znajdziecie sposoby na poradzenie sobie z uzależnieniem.
Jak pomóc dziecku uzależnionemu od gier komputerowych?
Jeśli uważasz, że Twoje dziecko ma problem z nadmiernym graniem w gry komputerowe, powinieneś jak najszybciej zareagować. W przeciwnym razie, jeżeli problem się rozwinie, zapanować nad nim będzie tylko trudniej.
Limity czasowe
To, czego dzieci i młodzież nie lubi najbardziej – a jednak są po prostu skuteczne.
Ustal ze swoim dzieckiem czas, jaki może spędzić na graniu w gry.
Może to być określona pora dnia, moment w którym wypełni wszystkie swoje obowiązki lub jakaś ilość do wykorzystania na gry dziennie.
Trudno określić, jaka ilość czasu spędzona na grach jest „bezpieczna” – w końcu także grając godzinę dziennie można się uzależnić.
Dobierz więc ograniczenia indywidualnie do planu dnia dziecka, tak, aby miało także czas na szkołę, obowiązki i inne formy rekreacji (na przykład sport).
Istotne jest także, aby przestrzegać ustalonych ograniczeń. W przeciwnym razie nim się obejrzysz, ustalone godziny mogą ulec rozciągnięciu.
Dziecko nie będzie też wierzyło w szkodliwość nadmiernego grania, skoro od czasu do czasu przymkniesz oko i nic złego się nie stanie.
Oczywiście możesz ustalić także konsekwencje, jakie poniesie dziecko, jeżeli nie będzie przestrzegało limitu – na przykład całkowity brak możliwości grania przez jakiś czas.
Warto także wspomóc się czymś, do określania upływającego czasu. Pamiętaj, że w grach bardzo łatwo stracić poczucie upływającego czasu. Idealnie sprawdzi się zwykły minutnik lub budzik. Dzięki temu dziecko zauważy też jak szybko mija czas, gdy pozornie gra „tylko chwilkę”.
Przygotuj się na bunt w zakresie czasu grania. Jeżeli Twoje dziecko bardzo lubi gry, szczególnie tak zwane multiplayer (w które gra zdalnie wiele osób), to szybko spotkasz się z informacjami, że „takiej gry nie da się zatrzymać”.
Oczywiście te gry projektowane są w taki sposób, aby spędzać w nich jak najwięcej czasu. Dlatego ważna jest wcześniejsza rozmowa, wspólne ustalenie limitów i ostrzeżenie dziecka, że gra ma być po tym czasie wyłączona. Nawet, jeżeli będzie w środku ważnej misji.
Zaproponuj inne formy rozrywki
Idealnie byłoby, gdyby dziecko znalazło sobie również inną formę rozrywki (niewymagającą użycia komputera), która będzie dla niego równie atrakcyjna.
Co to może być? Zależy to indywidualnie od dziecka. Jednak postaraj się nie przymuszać dziecka do porzucenia grania na rzecz „bardziej rozwojowych” rozrywek, takich jak czytanie. Możesz tym osiągnąć całkowite zniechęcenie do tej formy spędzania wolnego czasu.
Zamiast tego obserwuj, w czym Twoje dziecko czuje się najlepiej. Jest kreatywne i lubi tworzyć? Może warto pomyśleć o instrumencie lub przyborach do rysowania. Jest bardzo aktywne i żywiołowe?
Idealnie sprawdzi się w sporcie – a wybór jest ogromny, od baletu po sztuki walki i gry zespołowe.
Możesz także angażować dziecko do aktywności razem z Tobą. Umocnicie swoją więź, a być może odkryjesz w nim nowe pasje, na przykład do gotowania.
Nadzór rodzicielski
Warto trzymać pieczę także nad tym w jakie gry gra Twoje dziecko. Niestety, czasy działania tak zwanej „blokady rodzicielskiej” powoli odchodzą do lamusa.
Dzieci coraz szybciej uczą się sprawnie posługiwać komputerami i z łatwością znajdują sposoby na obejście ograniczeń.
Najlepszą metodą na faktyczny wgląd w to, jakie treści pojawiają się w grach, jest dobra i otwarta relacja z Twoim dzieckiem. Rozmawiajcie ze sobą, zapytaj w jakie gry gra i dlaczego tak bardzo mu się podobają.
Upewnij się, że gry są dostosowane do wieku Twojego dziecka i jego wrażliwości.
Zgłoś się do psychoterapeuty
Jeżeli czujesz, że tracisz kontrolę nad swoim dzieckiem w obszarze gier, bardzo pomocny może okazać się kontakt z psychoterapeutą.
Specjalista może na przykład pokazać Ci, jak pracować nad uzależnieniem wspólnie ze swoim dzieckiem, jak umieć konsekwentnie nałożyć ograniczenia na czas zabawy Twojego dziecka, jeśli trudno jest Ci powiedzieć mu „nie”.
Jak możesz sobie pomóc
Podsumowanie
Uzależnienie od gier, to zachowanie związane z nadużywaniem gier, które prowadzi do poważnych negatywnych konsekwencji w innych obszarach życia.
Wśród wstępnych kryteriów takiego zaburzenia są objawy odstawienia, takie jak drażliwość lub smutek, gdy gra się kończy; rosnąca potrzeba gier; oszustwa co do ilości czasu spędzanego na graniu i nieudane próby kontrolowania własnego czasu gry.
Niestety, problem ten coraz częściej dotyczy dzieci, nawet bardzo małych.
Mimo, że zjawisko uzależnienia od gier jest stosunkowo nowe, istnieją już skuteczne metody na radzenie sobie z tym problemem.
Najbezpieczniejszym wyjściem jest udanie się do wykwalifikowanego psychoterapeuty, który pozna indywidualną sytuację (Twoją i Twojego dziecka), rozpozna przyczyny problemu oraz zaproponuje rozwiązania.
Źródła
- Augustynek, A. (2010). Terapia uzależnień komputerowych. Edukacja i dialog, (10).
- Białokoz-Kalinowska, I., Kierus, K., Nawrocka, B., & Piotrowska-Jastrzębska, J. D. (2011). Uzależnienie od Internetu (siecioholizm) wśród młodzieży licealnej–konsekwencje zdrowotne i psychospołeczne. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 7(4), 372-377.
- Furmanek, W. (2014). Uzależnienie od komputera i internetu (technologii internetowych). Dydaktyka informatyki, 9, 49-71.
- Bójko, M., Dzielska, A., Mazur, J., & Oblacińska, A. (2019). Częstość grania oraz objawy uzależnienia od gier komputerowych a wybrane kompetencje emocjonalne nastolatków.
- Cyrklaff-Gorczyca, M., & Kruszewski, T. (2018). Uzależnienie od gier internetowych–opis badania i propozycja korekty postaw. Rozprawy Społeczne, 12(4), 46-55.
