Objawy nerwicy – jak rozpoznać nerwicę

Czy to objawy nerwicy?

Co się ze mną dzieje? Dlaczego nikt nie potrafi mi pomóc?

Czemu lekarze są bezradni?

Te dość rozpaczliwe pytania może zadawać ktoś, kto cierpi z powodu przewlekłych dolegliwości, którym towarzyszy silne uczucie lęku lub narastający niepokój.

Tymczasem te różnorodne i dokuczliwe odczucia to po prostu objawy nerwicy.

Bezpłatny test online na lęki

Przede wszystkim należy pamiętać, że nerwice czy zaburzenia nerwicowe, to powszechnie używane nazwy, które obejmują grupę zaburzeń psychicznych o bardzo rozmaitych symptomach.

Zgodnie z obecnie obowiązującą klasyfikacją ICD, termin nerwica został zastąpiony określeniem „zaburzenia lękowe”.

Cechą typową objawów nerwicy (i odróżniającą te zaburzenia od psychoz) jest to, że chory jest krytyczny w stosunku do swoich objawów i zdaje sobie sprawę z ich absurdalności.

Zróżnicowanie to jest o tyle ważne, że różnym zaburzeniom mogą towarzyszyć nieco odmienne objawy. Jest to niezwykle ważne podczas stawiania diagnozy, która z kolei determinuje sposób leczenia (szczególnie, gdy w grę wchodzi leczenie farmakologiczne).

Przyczyny występowania nerwic są różne, ale przyjmuje się, że jest to połączenie predyspozycji genetycznych, a także indywidualnych doświadczeń (w tym traumy i stresu). Oznacza to, że występowanie nerwic w rodzinie może zwiększać Twoje predyspozycje do tego zaburzenia.

Zaburzenia lękowe (czyli nerwice) mogą występować w każdym wieku, niezależnie od płci.

Trzy rodzaje objawów nerwicy

Opisując objawy nerwicy (czy też inaczej: objawy zaburzeń lękowych) należy zwrócić uwagę, że objawy te obejmują trzy sfery:

• zaburzenia somatyczne (reakcje Twojego ciała),
• zaburzenia funkcji poznawczych (dotyczących funkcjonowania umysłu),
• zaburzenia emocji.

Wiele objawów niepokoju powoduje dalszy niepokój.

Mówi się nawet o „błędnym kole” zaburzeń lękowych: gdy pojawi się lęk, doświadczasz przerażających objawów fizycznych. To z kolei jest przyczyną panicznych myśli, które nasilają objawy ze strony ciała.

Najgorsze objawy nerwicy to te, które mają nieokreślone źródło oraz wzmacniają lęk u osoby cierpiącej.

Po jakimś czasie zaczynasz się bać nie tylko samej sytuacji, która jest źródłem problemu, ale także swojej reakcji na nią.

Czasem reakcja ze strony ciała może być bardzo zaskakująca. Nerwice manifestować się mogą zaburzeniami praktycznie każdego układu lub narządu ludzkiego ciała. Dla niektórych osób, to mogą być najdziwniejsze objawy nerwicy, ponieważ nie podejrzewają, że problemy na tle psychicznym mogą tak wyraźnie dać się odczuwać w ciele.

Ważnym problemem jest wyolbrzymianie wszelkich odczuć płynących ze strony ciała, do którego mają tendencje osoby z zaburzeniami lękowymi.

Można śmiało powiedzieć, że ból ręki czy nogi (w wyniku nadwyrężenia, napięcia, złej postawy w trakcie pracy) zdarza się każdemu, jednak tylko osoby bardzo skupione na sobie potrafią go odczuć, skupić na nim uwagę i zwiększyć jego znaczenie.

Trudności z oddychaniem

Jedną z najcięższych części życia z lękiem są objawy które same w sobie powodują więcej lęku. Do takich z pewnością należą wszelkie problemy z oddychaniem.

Za każdym razem, gdy masz uczucie, że się dusisz i nie możesz głębiej odetchnąć, wydaje Ci się, że to koniec.

Hiperwentylacja

Gdy człowiek jest zestresowany, oddycha szybciej i głębiej. Sprzyja to szybkiej reakcji w razie zagrożenia i umożliwia walkę lub ucieczkę.

Jednak gdy bezpośredniego zagrożenia brak, całe napięcie ciała jest zbędne. W efekcie może dojść do hiperwentylacji.

Zjawisko hiperwentylacji polega natym, że dzięki bardzo szybkiemu i często pogłębionemu oddechowi, gwałtownie zwiększa się w organizmie ilość tlenu.

Zaburzona zostaje równowaga między tlenem, a dwutlenkiem węgla. Co zaskakujące, tak dotleniony organizm nie czuje się wtedy lepiej, a wręcz przeciwnie. Krew przepływa wolniej. Próby uspokojenia się i nabrania kilku głębokich oddechów tylko pogarszają sprawę.

W efekcie hiperwentylacja powoduje ochłodzenie ciała, mrowienie skóry, drżenia rąk, może nawet być przyczyną zawrotów głowy czy omdlenia. Jest także przyczyną przyspieszonego bicia serca i bólu w klatce piersiowej. Najczęściej jest też przyczyną nasilenia się lęku.

Jak poradzić sobie z hiperwentylacją?

kilka praktycznych technik, które możesz zastosować w przypadku hiperwentylacji. Ich celem jest zwiększenie poziomu dwutlenku węgla:

• oddychaj nosem z zaciśniętymi ustami,
• oddychaj wolno do papierowej torebki lub mocno ściśniętych dłoni,
• oddychaj wolno brzuchem/przeponą a nie klatką piersiową,
• wstrzymaj oddech na około 10 sekund.

Atak serca, czy nerwica?

U osób z zaburzeniami lękowymi stan zdrowia jest przyczyną dodatkowych zmartwień. Najgorsza jest jednak obawa, że masz problem z sercem.

Od najmłodszych lat uczymy się, że ucisk i ból w klatce piersiowej to oznaka zawału serca, a objawy lękowe świetnie go naśladują.

Jeżeli lekarz wykluczy rzeczywiste problemy z sercem, wtedy następujące objawy mogą być objawami nerwicy:

• zwiększone ciśnienie krwi,
• przyspieszone bicie serca,
• uczucie, że serce bije bardzo mocno, głośno i czasem nierówno – kołatanie serca, palpitacje,
• uczucie jakby serce miało wyskoczyć z piersi,
• ucisk i ból w klatce piersiowej,

Ich przyczyną jest wyrzut do krwi hormonu walki i ucieczki, czyli adrenaliny. Powoduje ona przyspieszoną pracę serca, a wraz z nią wszelkie tego konsekwencje. Z kolei przyspieszony oddech może być przyczyną hiperwentylacji, co wzmaga uczucie ucisku.

Nerwica i choroby serca objawiają się bardzo podobnie. Co więcej, czasami choroba serca powstaje wskutek długotrwałych reakcji stresowych.

Badanie Roest i in. wykazało, że u pacjentów ze stwierdzonymi stanami lękowymi ryzyko chorób serca wzrasta o 26% niezależnie od wieku.

Nerwica serca jest odmianą nerwicy lękowej, wegetatywnej, czyli takiej, w której dolegliwości somatyczne mają podłoże psychiczne. Dolegliwościom związanym z sercem, towarzyszą z reguły silny niepokój i lęk połączony z obawą o własne życie.

W skrajnych przypadkach choremu może towarzyszyć silne przekonanie, że właśnie przeżywa zawał lub umiera. Najczęściej prowokuje to wizytę w gabinecie lekarskim, badania jednak nie wykazują żadnych nieprawidłowości, mimo iż dolegliwości nie ustępują. 

Jak odróżnić nerwicę od choroby serca? 

Diagnozę nerwicy serca należy zacząć od przeprowadzenia podstawowych badań laboratoryjnych oraz EKG.

Czasami za objawy takie jak nierówne bicie serca czy drżenie mięśni może odpowiadać niedobór elektrolitów, które powinna wykazać morfologia. Zaburzeniom lękowym może towarzyszyć też podwyższony poziom kortyzolu we krwi. To tzw. hormon stresu, który wpływa m.in. na to, jak łatwo zasypiasz, jak łatwo jest Ci się skupić, czy czujesz się wypoczęty, oraz w jakim nastroju jesteś.

Z kolei analiza markerów sercowych takich jak: troponina, d-dimery lub NT pro-BNP pozwala określić, czy doszło do zawału serca, określić ryzyko wystąpienia go w przyszłości, sprawdzają też kondycję układu krzepnięcia – są to zatem badania pomagające wykryć choroby serca. 

Chory ze zdiagnozowaną nerwicą serca powinien przede wszystkim dążyć do zmiany swoich codziennych nawyków.

Wskazane jest ograniczenie do minimum sytuacji stresowych, a jeśli nie jest do możliwe, znalezienie sposobu, w jaki organizm sam mógłby regulować poziom napięcia.

Pomocna jest odpowiednia dieta, regularna aktywność fizyczna z zachowaniem umiarkowanego tempa, praktyka technik relaksacyjnych. W razie konieczności wprowadza się farmakoterapię, która przynosi najlepsze efekty w połączeniu z psychoterapią.

Pamiętaj: im bardziej koncentrujesz się na tym, jak Twoje serce pracuje, tym jego praca wydaje się być bardziej wysilona, nierówna. To budzi przerażenie, a na to reakcją organizmu jest jeszcze więcej adrenaliny.

W takim układzie sprzężenia zwrotnego trudno się uspokoić i zapanować nad oddechem oraz panicznymi myślami.

Najlepsze sposoby na nerwicę

Bóle i zawroty głowy

Kolejne, często przerażające, objawy nerwicy to przekonanie, że coś się dzieje z mózgiem. To przecież mózg odpowiada za to kim jesteśmy, jak i o czym myślimy.

Atak lęku lub nieustający lęk mogą powodować, w takiej sytuacji następujące objawy nerwicy:

• Zawroty głowy, uczucie dezorientacji, wrażenie wirowania i kołysania w głowie,
• Niewyraźną, bełkotliwą mowę – jej przyczyną jest to, że w ogromnym stresie mózg może pracować zbyt ciężko, aby wystarczająco mocno skupić się na mowie. Inną przyczyną może być silne napięcie mięśni twarzy.
• Bóle głowy. Choć to stosunkowo częsta przypadłość, jest też bardzo uciążliwa. Może przybierać formę ucisku, bólu tępego czy ostrych ukłuć. Nie jest jasne, dlaczego w stresie pojawia się taka reakcja. U osób predestynowanych do tego ból ten może przejść w migrenę.

Nerwice i pięć zmysłów

Lęk może sprawić, że ciało reaguje naprawdę w niezwykły sposób. Przeważnie masz świadomość, kiedy Twoje tętno rośnie i pocisz się pod wpływem bodźca powodującego lęk, ale nie zawsze wiesz, że może on wpływać na wszystkie zmysły.

Skóra i dotyk

Ponieważ lęk jest ogromnym stresem, który całkowicie leży poza naszą kontrolą, może mieć wpływ na wszystkie narządy. Największym z nich jest skóra. W obrębie skóry i zmysłu dotyku lęk może powodować:

• Drętwienie i pieczenie skóry. Do takich odczuć może dojść w wyniku hiperwentylacji.
• Uczucie chłodu. Masz wrażenie, że oblewa Cię fala zimna. Pojawiają się zimne dreszcze, czujesz się jak wtedy, gdy masz wysoką gorączkę.
• Zimne ręce i nogi. Krew odpływa z dłoni i stóp, które stają się znacznie chłodniejsze niż zwykle.
• Odczuwanie fali gorąca – przepływających po całym ciele lub w określonych miejscach (np. w nogach).
• Gwałtownie rumienisz się – nie tylko na twarzy, ale także szyi i dekolcie.
• Pojawiają się czerwone plamki na skórze, szczególnie na twarzy. Czasem w zgięciach rąk, szyi, na klatce piersiowej czy brzuchu pojawia się pokrzywka – może to być reakcja na pot i związane z nim podrażnienie, ale też zaburzenia związane z pojawieniem się histaminy. Ten produkt układu odpornościowego jest uwalniany podczas reakcji alergicznych. Wysypka może swędzieć, a jej stan pogarszać się podczas następnego nasilenia lęku.
• Zaburzone odczucia sensoryczne – odczuwasz silny dyskomfort, gdy ktoś Cię dotyka, trzyma za ręce. Pojawia się nadwrażliwość na bodźce dotykowe, ubrania stają się niewygodne, cisną, duszą.
• Trądzik. Ponieważ stres, a takim bez wątpienia jest ciągłe życie w lęku lub obawie przed nim, powoduje pogorszenie wydolności układu odpornościowego, bakterie powodujące trądzik nasilają go. Znaczenie może mieć również zaburzenie pracy układu hormonalnego.
• Nasilone pocenie się to typowy objaw zdenerwowania, ale także lęku. Ono też może być odpowiedzialne za uczucie zimna (pot ma za zadanie schłodzić organizm). Pocenie się to czasem przyczyna przykrego zapachu, który może być bardzo uciążliwy, ale zdarza się też, że powoduje podrażnienie skóry.

Słuch

Lęki mogą powodować:

• Szum w uszach, który utrudnia skoncentrowanie na tym, co dzieje się wokół, rozprasza, ale też jest przytłaczający, zagłuszający dźwięki z otoczenia.
• Halucynacje słuchowe – te są niezwykle niezwykle rzadkie, ale częściej może dojść do nasilenienia wrażliwości słuchowej – słyszysz dźwięki bardzo ciche, dobiegające z daleka lub zwykle ignorowane (bicie własnego serca, szum przepływającej krwi czy oddechu).

Wzrok

Objawy wzrokowe nie są rzadkie. Większość z nich jest tymczasowa. Trwają nie dłużej niż godzina, ale częściej tylko tyle, ile trwa atak lęku napadowego. Ich główną przyczyną jest gwałtowne rozszerzenie źrenic związane z wydzielaniem się adrenaliny. Do najczęstszych objawów nerwicy ze strony wzroku zalicza się:

• Rozbłyski światła, wrażenie, jakby było jaśniej niż zwykle. Nadwrażliwość na światło.
• Widzenie plam.
• Rozmycie obrazu, widzenie nieostre.
• Ból oczu i ogólny dyskomfort.
• Widzenie podwójne.

Węch

Choć wydaje się, że niepokój niekoniecznie będzie wpływał na zmysł powonienia, to niektóre osoby mogą odczuwać zapachy w znacznie większym stopniu – stają się na nie bardziej wrażliwe.

Innym aspektem związanym z nosem jest wyciek płynnej wydzieliny z nosa. Zwykle pojawia się ona w odpowiedzi na czynnik chorobotwórczy (wirusy, bakterie), ale też w odpowiedzi na alergen (katar sienny).

Stres, jakim są zaburzenia lękowe, odpowiada za obniżenie odporności organizmu, stąd pojawienie się kataru, choć przyczyną może być po prostu nietypowa reakcja emocjonalna.

Smak

Nie do końca jest jasne, dlaczego lęk wpływa na sposób odczuwania smaku, ale u pewnych osób może pojawić się metaliczny, słony lub kwaśny posmak w ustach.

Niektórzy zgłaszają też, że w ogóle nie odczuwają przez pewien czas żadnych smaków, jakby kubki smakowe zostały sparaliżowane lub odczuwają smak w zupełnie inny sposób niż dotychczas.

Najlepsze techniki i ćwiczenia relaksacyjne

Zaburzenia układu pokarmowego

Problemy żołądkowo-jelitowe często towarzyszą lękowi, niepokojowi i wszelkim stresom. Co ciekawe, kłopoty mogą pojawiać się w różnych momentach, bo reakcja może być natychmiastowa lub znacznie opóźniona.

Kiedy pojawia się niepokój, a wraz z nim adrenalina, ma ona wpływ także na pracę układu pokarmowego. Zwolniony zostaje proces trawienia pokarmu, gdyż wszelka energia potrzebna jest do walki lub ucieczki. Stąd lękowi często towarzyszy niestrawność.

Nudności to kolejny częsty objaw nerwicy. Może być odczuciem towarzyszącym niepokojowi lub pojawić się nagle w czasie ataku lęku napadowego. U osób szczególnie wrażliwych mdłości mogą przejść w wymioty.

Ból żołądka spowodowany jego skurczem, czasem trwa przez wiele godzin. Może też być spowodowany nadmiernym wydzielaniem kwasów żołądkowych, które uszkadzają błonę śluzową i mogą zapoczątkować pojawienie się wrzodów.

Wzdęcia – ich przyczyną może być zaburzenie procesu trawienia, ale też powietrze, które zostało połknięte w czasie ataku, szczególnie gdy towarzyszyła mu hiperwentylacja. Tak połknięte powietrze może też powodować ból i być przyczyną uczucia dyskomfortu.

Jak pokonać lęk

Ból i napięcie kończyn

Czasami lęk może wywołać objawy, które naprawdę trudno wyjaśnić. Bywają one tak nietypowe, że trudno je połączyć z pojawiającym się uczuciem niepokoju. Osoby z takimi zaburzeniami za wszelką cenę usiłują zdiagnozować u siebie jakąś chorobę, podczas gdy cierpią z powodu nietypowych objawów nerwicy.

Takimi objawami może być ból kończyn. Przeważnie dotyczy on nóg, ale czasem również rąk. Często pojawia się u osób, które doświadczają ataków lęku napadowego.

Jeśli doświadczasz niepokoju i ktoś zapyta jak się czujesz, Twoje odczucia z dużym prawdopodobieństwem można opisać słowami „czuję napięcie”. Jest to dokładny opis tego, co dzieje się w Twoim organizmie pod wpływem adrenaliny.

Ten hormon stresu powoduje, że Twoje ciało przygotowuje się do walki lub ucieczki. Wówczas wszystkie mięśnie się napinają. To, oraz nieumiejętność świadomego ich rozluźnienia, powodują silny, wręcz ostry ból mięśni – nawet do kilku godzin po ataku lęku.

Drżenie kończyn

„Cała się trzęsę”

„Jestem roztrzęsiony”

„Trzęsą mi się ręce”

To uczucie znane osobom, które doświadczają objawów nerwicy.

Mogą to być małe drżenia rąk, ale też silne skurcze mięśni ramion czy nóg, które trwają jeszcze jakiś czas po tym, jak lęk się zmniejszył.

Prawdopodobnie także jest to odpowiedź ciała na wyrzut adrenaliny i postawienie organizmu w stan gotowości.

Drobne skurcze, drżenie mięśni rąk oraz nóg powodują ich rozgrzanie. W przypadku nerwicy, lęk wywołuje szereg reakcji fizjologicznych, które nie zostają rozładowane, ponieważ ani walka, ani ucieczka nie są konieczne.

Lęk i obgryzanie paznokci

Zaburzenia lękowe mogą być przyczyną wielu tików i innych czynności nawykowych.

Dotyczy to przede wszystkim nerwicy natręctw. Jednym z częstszych nawyków jest obgryzanie paznokci. Ten specyficzny sposób reagowania na lęk dotyczy zarówno dzieci, jak i dorosłych.

Ten objaw nerwicy może mieć różnorakie, negatywne skutki: ogryzanie paznokci to ryzyko zakażeń bakteryjnych oraz grzybiczych, drobne krwawienia, zakażania w obrębie jamie ustnej. Nie bez znaczenia jest też zmiana wyglądu paznokci, a nawet ich deformacja (skrócenie płytki paznokciowej). Podobne konsekwencje, ale i przyczyny, ma obrywanie paznokci.

Tego typu nawyki na tle nerwowym pojawiają się poza świadomością. Nie jest jasne, dlaczego ludzie wybierają taki sposób kontrolowania niepokoju.

Najlepszym sposobem radzenia sobie z tymi nawykami jest wyleczenie samego lęku, który jest ich przyczyną.

Zaburzenia seksualne i układu moczowego

Wielu ludzi z lękami ma problemy z układem moczowym. Do najczęstszych problemów należy nietrzymanie moczu oraz konieczność częstego go oddawania. Gdy tylko pojawia się niepokój, wraz z nim rośnie konieczność opróżnienia pęcherza. To z kolei może być przyczyną pojawienia się myśli, które mogą nasilić niepokój.

Nerwica lękowa ingeruje także w sferę seksualną. Kiedy ktoś żyje w nieustannym lęku lub obawia się jego ataków, trudno u niego o radość życia. Dlatego objawy nerwicy to także zmniejszenie libido, zaburzenia erekcji, anorgazmia, impotencja.

Umów się na bezpłatną konsultację online

Zaburzenia funkcji poznawczych i emocji

Objawy somatyczne nerwicy, choć najbardziej uciążliwe i budzące lęk o stan zdrowia, nie są jedynymi w zaburzeniach lękowych.

Równie istotne są objawy nerwicy dotyczące funkcji poznawczych i emocji.

Najczęściej występujące zaburzenia funkcji poznawczych, to:

• Natrętne myśli. Fizyczne objawy często powodują, że ludzie szukają pomocy, ale to niepożądane myśli o lęku są kamieniem węgielnym zaburzeń lękowych. Każde zaburzenie ma swój własny rodzaj natrętnych myśli. Mogą one tak bardzo zajmować Twój umysł, że nie będziesz w stanie skupić się na niczym innym. Myśli te pojawiają się wbrew woli i w najmniej oczekiwanych momentach.
• Natręctwa ruchowe (kompulsje). Konieczność wykonywania określonych czynności. Próby powstrzymania się (wiesz, że czynności te są irracjonalne), kończą się silnym napięciem emocjonalnym. Kompulsje mogą polegać na dotykaniu, skubaniu, pocieraniu jakiegoś przedmiotu, ubrania czy części ciała. Mogą mieć też charakter bardziej złożony, jak przymus mycia rąk, wielokrotnego sprawdzania zamknięcia drzwi, czy symetrycznego ułożenia długopisów na biurku.
• Trudności w skoncentrowaniu uwagi na zadaniu, zaburzenia pamięci.
• Derealizacja lub depersonifikacja. Masz poczucie, że otaczający Cię świat jest inny, w jakiś sposób zmieniony, odległy czy wręcz nierealny. Możesz mieć uczucie snu na jawie, tracisz poczucie czasu. W depersonalizacji pojawia się uczucie oderwania od samego siebie.

W sferze emocji pojawia się przede wszystkim lęk w różnych postaciach:

• fobia,
• nagłe napady lęku (panika),
• lęk wolnopłynący – niepokój.

Fobia to uporczywy, często irracjonalny lęk przed określoną sytuacją, zwierzęciem czy zjawiskiem. Osobą nią dotknięta żyje w stanie podwyższonego napięcia i unika wszelkich sytuacji, w których musiałaby się ze źródłem lęku zmierzyć. Może to rzutować na życie towarzyskie, osobiste czy pracę.

Nagłe napady lęku (panika) są przerażającym doświadczeniem. Lęk jest intensywny, towarzyszy mu strach przed śmiercią i utratą kontroli. Po ustąpieniu napadu pojawia się przygnębienie, utrata zdolności odczuwania przyjemności.

Z kolei lęk wolnopłynący to lęk o charakterze uporczywym. Towarzyszący mu niepokój nie jest związany z określoną sytuacją czy konkretnym źródłem. Myśli jednak często krążą wokół spraw codziennych i związanych z nimi obawami: zdrowiem, odpowiedzialnością w pracy, ryzykiem jej utraty, problemami finansowymi. Osoba cierpiąca z powodu tego lęku wyolbrzymia rzeczywiste zagrożenia i przywiązuje do nich ogromną wagę.

Jak możesz sobie pomóc

Rodzaje nerwic i ich leczenie

Objawy nerwic mogą trwać latami z różnym nasileniem. Oznacza to, że niekoniecznie objawy będą występować codziennie – ale to wcale nie oznacza, że zaburzenie samo przeszło.

Nerwice można leczyć, a odpowiednim specjalistą jest lekarz psychiatra. To on zajmuje się diagnozą i decyduje o rodzaju leczenia. Najczęściej w przypadku zaburzeń lękowych dobiera się odpowiednie leki w połączeniu z psychoterapią.

Także indywidualne działania mogą poprawić samopoczucie w przypadku nerwicy – w tym artykule możesz przeczytać o tym, co warto zrobić, aby lepiej poradzić sobie z nerwicą.

Obecnie, zgodnie z klasyfikacją ICD-10 nazwę „nerwica” zamieniono na „zaburzenia lękowe”. Wyróżniamy kilka kategorii takich zaburzeń, są to:

• Zaburzenia lękowe w postaci fobii
• Inne zaburzenia lękowe (do tej grupy zalicza się zaburzenia lękowe uogólnione, zaburzenie lękowe z napadami lęku, mieszane zaburzenia depresyjne i lękowe),
• Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne,
• Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne (w tym zaburzenie stresowe pourazowe),
• Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne),
• Zaburzenia występujące pod maską somatyczną (w tym zaburzenie hipochondryczne i zaburzenia wegetatywne występujące pod postacią somatyczną).

Źródła

• Celano CM, Daunis DJ, Lokko HN, Campbell KA, Huffman JC. Anxiety Disorders and Cardiovascular Disease. Curr Psychiatry Rep. 2016 Nov;18(11):101. doi: 10.1007/s11920-016-0739-5. PMID: 27671918; PMCID: PMC5149447.
• Hłodzik K. i in., (2016), Historia histerii i co dalej…, Current Problems of Psychiatry, 17(1): 31-37.
• Muhammad F, Al-Ahmadi S. Human state anxiety classification framework using EEG signals in response to exposure therapy. PLoS One. 2022 Mar 18;17(3):e0265679. doi: 10.1371/journal.pone.0265679. PMID: 35303027; PMCID: PMC8932601.
• Stasiuk A., Burkiewicz A., Kozłowski D., Afeltowicz Z., (2014), Zaburzenie lękowe uogólnione – rozpoznawanie, objawy oraz leczenie farmakologiczne, Geriatria 2014, 8: 264-267.
• Janocha A. i in., (2004), Wpływ psychoterapii na napięcie układu wegetatywnego u operatorów vdt z zaburzeniami nerwicowymi, Medycyna Pracy, 55(6): 455-460.
• Roest AM, Martens EJ, de Jonge P, Denollet J. Anxiety and risk of incident coronary heart disease: a meta-analysis. J Am Coll Cardiol. 2010 Jun 29;56(1):38-46. doi: 10.1016/j.jacc.2010.03.034. PMID: 20620715.
• Sobański Jerzy A. i in., (2012), Objawy i problemy związane z seksualnością pacjentów dziennego odziału leczenia zaburzeń nerwicowych, Psychiatria Polska, Tom XLVI, nr 1: 21-34.
• Kasperowicz-Dąbrowiecka, A. (2002). Diagnozowanie zaburzeń lękowych uogólnionych i napadów lękowych. Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej, 2(3), 171-176.
• Barton, D., Joubert, L., Alvarenga, M., Norrie, P., Brenchley, C., & Grigg, M. (2007). Anxiety disorders. Mental health in Australia: collaborative community practice, 493-508.
• Naglik, A., & Naglik, A. (2020). Zaburzenia nerwicowe.