Terapia EMDR

Terapia EMDR? Czy ruch gałek ocznych podczas myślenia o traumatycznych przeżyciach może pomóc nam się z nimi uporać?

Choć ten opis to spore uproszczenie, to odpowiedź brzmi: tak!

Okazuje się, że terapia EMDR (terapia odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych) jest niezwykle skutecznym sposobem na walkę o zdrowie psychiczne.

Co to jest terapia EMDR?

Terapia odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych (EMDR) odnosi się do interaktywnej techniki psychoterapii stosowanej do łagodzenia stresu psychicznego.

Zgodnie z teorią stojącą za tym podejściem, traumatyczne i bolesne wspomnienia mogą powodować stres pourazowy, jeśli nie zostaną w całości przetworzone. Jeśli trauma nie zostanie całkowicie przepracowana, to różne bodźce (np. obrazy, dźwięki, słowa, zapachy) mogą przywoływać przykre wspomnienia i wywoływać ich ponowne przeżywanie razem z całą gamą negatywnych emocji.

Takie ponowne doświadczanie prowadzi do emocjonalnego niepokoju i innych objawów uznawanych za zespół stresu pourazowego (PTSD).

EMDR ma na celu zmniejszenie objawów traumy poprzez zmianę sposobu przechowywania wspomnień w mózgu. Terapeuta robi to, prowadząc Cię przez serię ruchów gałek ocznych, gdy będziesz przypominał sobie traumatyczne wspomnienia, aż te wspomnienia przestaną powodować niepokój.

Chociaż pierwotnie metodę opracowano w celu leczenia traumy i zespołu stresu pourazowego, terapia EMDR może również pomóc złagodzić objawy innych problemów ze zdrowiem psychicznym.

W przeciwieństwie do innych form terapii, które koncentrują się na zmianie emocji, myśli i zachowań wynikających z niepokojących doświadczeń, terapia EMDR koncentruje się bezpośrednio na konkretnych wspomnieniach, aby zmienić sposób ich przechowywania w mózgu.

Jak powstała terapia EMDR?

Pod koniec lat 80. Francine Shapiro, amerykańska psycholog, odkryła związek między ruchem gałek ocznych a uporczywymi powrotami traumatycznych wspomnień. Rozpoczęła badać to zjawisko, co przekształciło się w trwające całe życie badanie i rozwój terapii odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych.

Praca dr Shapiro rozwinęła się od hipotezy do w pełni ustrukturyzowanego procesu terapeutycznego. Terapia EMDR okazała się skuteczna, co potwierdzają liczne badania kliniczne, czy studia przypadków z całego świata.

Wiele szanowanych globalnych organizacji potwierdza skuteczność terapii opracowanej przez dr Shapiro. Wśród nich znaleźć można między innymi Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne, czy Światową Organizację Zdrowia (WHO).

W ostatnich latach metoda terapii EMDR zyskuje coraz szerszą popularność – nie tylko wśród profesjonalistów. Także znane postaci i celebryci przyznają się do korzystania z tej formy terapii (opowiedział o tym między innymi książę Harry czy Sandra Bullock).

Doktor Francine Shapiro wydała kilka książek na temat wyników swoich badań i samej metody EMDR. Jedna z nich została przetłumaczona także na język polski – jest to „Zostawić przeszłość w przeszłości”.

Kto może skorzystać z terapii EMDR?

Choć pierwotnie terapia miała służyć leczeniu zespołu stresu pourazowego (PTSD), to obecnie pomaga dzieciom i dorosłym w każdym wieku zmierzyć się z szeroką gamą problemów psychologicznych.

Lista zaburzeń, w których zastosowanie znajduje EMDR między innymi:

zaburzenia lękowe (w tym ataki paniki, fobie),
depresja,
zaburzenie afektywne dwubiegunowe,
zaburzenia dysocjacyjne,
zaburzenia odżywiania,
zaburzenia osobowości,
zespół stresu pourazowego (PTSD),
zaburzenia snu,
uzależnienia i nadużywanie substancji,
chroniczny ból i choroby przewlekłe,
inne stany powodujące cierpienie

EMDR może być stosowany samodzielnie lub w połączeniu z innymi technikami psychoterapii (takimi jak terapia poznawczo-behawioralna CBT) oraz farmakoterapią.

Czym jest trauma i traumatyczne przeżycie?

Mówiąc najprościej, trauma ma miejsce, gdy wydarza się przytłaczające lub niepokojące wydarzenie, które obezwładnia twoją zdolność radzenia sobie.

Trauma zmienia to, co myślisz o sobie i otaczającym Cię świecie. Sprawia, że czujesz się bezradny i powoduje cierpienie przez długi czas.

Trauma to emocjonalna reakcja osoby na niepokojące doświadczenie. Niewiele osób może przejść przez życie bez napotkania jakiejś traumy. W przeciwieństwie do zwykłych trudności, traumatyczne wydarzenia są zwykle nagłe i nieprzewidywalne, wiążą się z poważnym zagrożeniem życia – takim jak uszkodzenie ciała lub śmierć – i są poza kontrolą danej osoby.

Co najważniejsze, wydarzenia są traumatyczne do tego stopnia, że podważają poczucie bezpieczeństwa i stwarzają poczucie, że w każdej chwili może dojść do katastrofy. Utrata rodziców w dzieciństwie, wypadki samochodowe, przemoc fizyczna, napaść seksualna, wojskowe doświadczenia bojowe, nieoczekiwana utrata bliskiej osoby to często traumatyczne wydarzenia.

Trauma to też wysoce indywidualna sprawa. To, co u jednej osoby może wywołać traumę na całe życie, u drugiej osoby może nie wywołać jej wcale. Niektórzy są w stanie poradzić sobie z traumatyzującym przeżyciem sami, a inni będą potrzebować profesjonalnego wsparcia i/lub leków.

Czym różni się terapia EMDR od innych terapii?

Przede wszystkim terapia EMDR nie wymaga szczegółowego omawiania niepokojącego problemu. Terapia EMDR ma na celu rozwiązanie nieprzetworzonych traumatycznych wspomnień bazując bezpośrednio na pracy mózgu.

Dlatego ten typ terapii jest szczególnie przydatny osobom, które mają problemy z otworzeniem się na sesjach i długotrwałym uczestnictwie w terapii mówionej.

Co więcej, terapię EMDR często można przeprowadzić w mniejszej liczbie sesji niż inne psychoterapie.

Jak skuteczna jest terapia EMDR?

Jesteś sceptycznie nastawiony? Faktycznie, idea leczenia poprzez wykonywanie ruchów gałek ocznych podczas myślenia o traumatycznym przeżyciu może wydawać się ekscentryczna. Jednak możesz być spokojny, od czasu wprowadzenia metody EMDR kilkadziesiąt lat temu wiele badań potwierdziło jej skuteczność.

Badanie z 2015 roku wykazało, że terapia EMDR okazała się obiecująca w leczeniu przewlekłej depresji – 68 procent osób otrzymujących EMDR wykazało pełną remisję po leczeniu. Zauważono poprawę w zakresie objawów depresji, a także mniej nawrotów i problemów związanych z depresją podczas obserwacji ponad rok później.

Według przeglądu z 2020 r. obejmującego sześć badań, EMDR może pomóc w leczeniu psychozy bez negatywnych skutków ubocznych. We wszystkich sześciu badaniach zastosowanie terapii EMDR pomogło zmniejszyć urojenia i objawy negatywne. Niektórzy uczestnicy zauważyli również zmniejszenie halucynacji i paranoi.

Według Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego (APA) terapia EMDR jest skuteczna i zalecana w leczeniu objawów zespołu stresu pourazowego (PTSD).

W badaniu opublikowanym w 2018 r. porównywano skuteczność EMDR i terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) w leczeniu objawów lęku napadowego i poprawie jakości życia pacjentów, stwierdzając, że EMDR jest tak samo skuteczny jak terapia poznawczo-behawioralna.

W 2017 r. przegląd opublikowanych badań dotyczących skuteczności EMDR w leczeniu objawów związanych z traumą u osób z psychozą, depresją, zaburzeniem dwubiegunowym, zaburzeniami lękowymi, zaburzeniami używania substancji i przewlekłym bólem pleców wykazał, że EMDR łagodzi objawy tych zaburzeń.

W przeglądzie znaleziono również dowody na to, że EMDR może nawet pomóc złagodzić inne nietraumatyczne objawy występujące w zaburzeniach nastroju i może być przydatne jako dodatkowe leczenie osób cierpiących na przewlekły ból.

Jak terapia EMDR wpływa na mózg?

Nasze mózgi mają naturalny sposób na odzyskanie sił po traumatycznych wspomnieniach i wydarzeniach. Proces ten obejmuje komunikację między ciałem migdałowatym (sygnał alarmowy dla stresujących wydarzeń), hipokampem (który pomaga w nauce, w tym wspomnieniami o bezpieczeństwie i niebezpieczeństwie) oraz korą przedczołową (która analizuje i kontroluje zachowanie i emocje).

Chociaż w wielu przypadkach z traumatycznym doświadczeniem można sobie poradzić bez zewnętrznej pomocy, nie zawsze się tak dzieje.

Terapia odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych pomaga mózgowi przetwarzać te wspomnienia i umożliwia wznowienie normalnego przetwarzania bodźców. Nie martw się, nie utracisz wspomnień poprzez terapię. Doświadczenie jest nadal pamiętane, ale reakcja emocjonalna na traumatyczne wspomnienie zostaje zmieniona.

Jak wygląda terapia EMDR?

EMDR to indywidualna terapia, zazwyczaj stosowana od jednego do dwóch razy w tygodniu. Łącznie przeprowadza się od 6 do 12 sesji – choć w niektórych przypadkach pozytywne efekty można zacząć odczuwać szybciej. Typowa sesja terapii EMDR trwa około 60 minut.

Każda kolejna faza terapii pomaga przezwyciężyć stres emocjonalny i traumę, a następnie nauczyć się umiejętności radzenia sobie z obecnym i przyszłym stresem.

To ustrukturyzowana terapia, która zachęca pacjenta do krótkiego skupienia się na wspomnieniu traumy, jednocześnie doświadczając obustronnej stymulacji (zazwyczaj poprzez ruchy gałek ocznych), wiąże się z redukcją emocji związanych ze wspomnieniami traumy.

W przeciwieństwie do innych terapii, które koncentrują się na bezpośredniej zmianie emocji, myśli i odpowiedzi wynikających z traumatycznych doświadczeń, terapia EMDR koncentruje się bezpośrednio na pamięci i ma na celu zmianę sposobu przechowywania pamięci w mózgu, zmniejszając w ten sposób i eliminując problematyczne objawy .

Terapia EMDR różni się od innych terapii skoncentrowanych na traumie tym, że nie obejmuje wydłużonej ekspozycji na niepokojącą pamięć, szczegółowych opisów traumy, kwestionowania dysfunkcyjnych przekonań czy zadań domowych.

Czego spodziewać się na sesji terapii odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych?

Zazwyczaj podczas sesji EMDR terapeuta prowadzi osobę przez ustrukturyzowany, ośmiostopniowy proces. Proces ten może pomóc im odkryć spostrzeżenia i tworzyć nowe myśli, jednocześnie koncentrując się na docelowym traumatycznym wspomnieniu, angażując się w ruch gałek ocznych lub inne ćwiczenia.

Gdy wspomnienie traumatycznego incydentu jest przetwarzane, osoba może zacząć czuć się mniej przytłoczona lub zmartwiona, gdy myśli o różnych aspektach tego wspomnienia.

Może też zacząć myśleć o innych bolesnych lub niepokojących wspomnieniach, związanych z tym, który był celem sesji. Jest to znak, że pamięć jest przetwarzana i mózg zaczyna się „leczyć”.

Faza 1: Analiza historii, zbieranie wywiadu i planowanie leczenia

Twój terapeuta najpierw porozmawia z Tobą na temat Twoich doświadczeń, wspomnień i przykrych objawów. Musi dobrze zrozumieć sytuację i trafnie określić etap procesu leczenia, na którym się aktualnie znajdujesz.

Ta faza oceny obejmuje również omówienie traumatycznych doświadczeń i zidentyfikowanie potencjalnych wspomnień, którymi należy się zająć.

Na podstawie Twojej historii Ty i Twój terapeuta opracujecie plan leczenia, który będzie ukierunkowany na redukcję emocjonalnych reakcji na określone wspomnienia lub zdarzenia.

Faza 2: Przygotowanie

Twój terapeuta nauczy Cię kilku różnych technik, które pomogą Ci radzić sobie ze stresem, którego doświadczasz, lub nieprzyjemnymi uczuciami, które mogą pojawić się podczas leczenia.

Na przykład możesz nauczyć się technik radzenia sobie ze stresem, w tym ćwiczeń głębokiego oddychania i uważności.

Terapeuta objaśnia zabieg i wprowadza klienta w procedury, ćwicząc ruch gałek ocznych lub inne niezbędne do leczenia elementy.

Faza 3: Ocena

Podczas trzeciej fazy terapii terapeuta poprowadzi Cię przez proces wyboru konkretnego wspomnienia, wraz z wszelkimi istotnymi jego aspektami, takimi jak:

bolesne emocje lub doznania fizyczne,
natrętne myśli lub obrazy,
niepokojące lub niechciane przekonania o siebie,
ładunek emocjonalny.

Zostaniesz również poproszony o zidentyfikowanie pozytywnego przekonania na swój temat, związanego z mentalnym obrazem pamięci i ocenę tego przekonania zgodnie z jego prawdziwością.

Faza 4: Odczulanie (desensytyzacja)

Gdy skupisz się na traumatycznym wspomnieniu, terapeuta poprowadzi Cię przez zestawy stymulacyjne (zazwyczaj są to ruchy gałek ocznych).

Po każdym zestawie stymulacyjnym terapeuta poinstruuje cię, abyś oczyścił umysł i omówił wszelkie spostrzeżenia, myśli, wspomnienia, uczucia lub obrazy, które przychodzą ci do głowy. Jeśli nadal doświadczasz negatywnych doznań, staną się one przedmiotem następnego zestawu. Ten proces trwa, dopóki pamięć docelowa nie przestanie Cię niepokoić.

EMDR ma na celu zerwanie wszelkich skojarzeń między wspomnieniami a negatywnymi objawami.

Podczas tej fazy klient koncentruje się na traumatycznym wspomnieniu, równocześnie angażując się w ruchy oczu. Następnie klient zgłasza wszelkie nowe myśli, które się pojawiły. Terapeuta określa, na czym należy skupiać się podczas sesji ruchów gałek ocznych.

Faza 5: Instalacja

Piąta faza EMDR wzmacnia pozytywne przekonanie, które zidentyfikowałeś w fazie trzeciej.

Kiedy nie doświadczasz już niepokoju związanego z traumatycznym wspomnieniem, terapeuta poprosi Cię o skupienie się na pozytywnym przekonaniu.

Faza 6: Skanowanie ciała

Po tym, jak wzmocnisz swoje pozytywne przekonanie, terapeuta poprosi cię, abyś zauważył, czy masz jakąkolwiek reakcję fizyczną, myśląc o wspomnieniu i pozytywnym przekonaniu. Celem tego jest identyfikacja wszelkich pozostałych objawów i resztki niepokoju.

Jeśli nadal odczuwasz napięcie, Twój terapeuta przeprowadzi Cię przez kolejne zestawy stymulacyjne, aż problem zostanie rozwiązany.

Faza 7: Zamknięcie

Zamknięcie służy do zakończenia każdej sesji. Podczas tej fazy ty i twój terapeuta omówicie pozytywne kroki, które zrobiliście i jak podtrzymywać pozytywne efekty terapii na co dzień.

Twój terapeuta może przydzielić pracę domową, aby pomóc w utrzymaniu postępów między sesjami. Typowe zadania domowe obejmują:

prowadzenie dziennika, które śledzi Twoje postępy i techniki relaksacyjne, których się uczysz,
techniki samopomocy, takie jak wizualizacja, w których używasz wyobraźni, aby wyobrazić sobie spokojne otoczenie.

Faza 8: Ponowna ocena

Każda nowa sesja zaczyna się od ponownej oceny. Ty i Twój terapeuta omówicie Twój aktualny stan psychiczny i to, czy techniki leczenia działają.

Co warto wiedzieć przed wypróbowaniem terapii EMDR?

Może się okazać, że początek terapii wyzwala pewien emocjonalny niepokój i dyskomfort, zwłaszcza jeśli dopiero zaczynasz radzić sobie z traumatycznymi wydarzeniami.

Ale ponieważ EMDR nie wymaga długiego mówienia o traumie ani spędzania dużo czasu na myśleniu o tym, może wydawać się mniej przytłaczające niż inne podejścia stosowane w leczeniu traumy.

Jeśli podczas leczenia poczujesz się zestresowany, terapeuta pomoże ci wrócić do teraźniejszości, zanim przejdziesz do innego traumatycznego wspomnienia.

Pamiętaj też, że zanim zaczniesz, nauczysz się również strategii relaksacji i uważności, a te techniki mogą pomóc ci radzić sobie z niechcianymi emocjami.

Czy efekty terapii EMDR utrzymują się po czasie?

Po terapii EMDR większość klientów może spodziewać się ulgi, niższego poziomu cierpienia związanego z traumatycznymi wspomnieniami i braku poczucia, że nadal przeżywają w myślach traumatyczne wydarzenie.

Klienci mogą spodziewać się też zwiększonych umiejętności radzenia sobie i i zyskania zdrowszych myśli i przekonań. Czasami mogą wystąpić skutki uboczne, ale na ogół są one bardzo łatwe do opanowania i są częścią procesu gojenia.

Większość badań potwierdza, że te efekty terapii EMDR utrzymują się z czasem.

EMDR to nie hipnoza

Klient nie śpi i jest czujny przez całą sesję. Klient ma pełną kontrolę nad całą sesją. Gdy ktoś zechce przestać, może to zrobić w dowolnym momencie. Terapeuta nie może „zmusić” klienta do zrobienia czegoś, czego nie chce robić.

EMDR nie odzyskuje wypartych wspomnień

EMDR tylko wspomaga mózg w ponownym przetwarzaniu wspomnień. Nie ma na celu dotrzeć do stłumionych lub nieuświadomionych wspomnień i doświadczeń.

EMDR służy nie tylko do radzenia sobie z ciężką traumą

Może być używany do pracy nad lękiem, zaburzeniem kompulsywno-obsesyjnym, depresją i innymi wyzwaniami zdrowia psychicznego. Te zachowania skądś się wzięły i można je zmienić poprzez ponowne przetworzenie. EMDR jest idealne do leczenia zespołu stresu pourazowego, ale nie musi się ograniczać tylko do tego typu przypadków.

Psychoterapeuta EMDR w Warszawie

Gotowy do wypróbowania EMDR? Uwzględnienie poniższych wskazówek może pomóc w znalezieniu odpowiedniego profesjonalisty.

Terapeuci oferujący terapię z podejście EMDR powinni być do tego przygotowani poprzez ukończenie adekwatnego kursu.

Pamiętaj, że przed podjęciem decyzji o współpracy z potencjalnymi terapeutami nie jest niegrzecznie pytać potencjalnych terapeutów o szkolenie, które przeszli.

Jeśli chcesz wypróbować EMDR w przypadku konkretnego problemu ze zdrowiem psychicznym, takiego jak zespół lęku napadowego lub objawy psychozy, zawsze warto zapytać potencjalnych terapeutów, jakie mają doświadczenie w leczeniu tego problemu.

Jeśli nie mają doświadczenia w leczeniu twoich objawów, mogą nawet polecić terapeutę, który będzie lepiej dopasowany.

Czy terapię EMDR można przeprowadzić bez przeszkolonego terapeuty EMDR?

Terapia EMDR to interwencja w zakresie zdrowia psychicznego. Powinna być przeprowadzana wyłącznie przez odpowiednio przeszkolonych i licencjonowanych klinicystów zdrowia psychicznego. Nie jest to również forma samopomocy, którą można przeprowadzić samodzielnie.

Podsumowanie

Terapia odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych (EMDR) to dość nowy, nietradycyjny rodzaj psychoterapii. Od kilkudziesięciu lat możemy obserwować jej rosnącą popularność, szczególnie w leczeniu zespołu stresu pourazowego (PTSD).

Na pierwszy rzut oka wydaje się, że EMDR podchodzi do kwestii psychologicznych w niezwykły sposób. Nie polega na terapii poprzez rozmowę ani lekach. Zamiast tego EMDR wykorzystuje szybkie, rytmiczne ruchy gałek ocznych pacjenta. To właśnie te ruchy oczu tłumią moc emocjonalnie naładowanych wspomnień z przeszłych traumatycznych wydarzeń.

Źródła

Autor

Natalia Kocur - Psycholog, Psychoterapeutka

Założycielka Centrum Psychoterapii “Pokonaj Lęk”

Ukończyła psychologię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Certyfikowana Psychoterapeutka Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej (certyfikat nr 1500). Ekspertka zdrowia psychicznego. Więcej